Heilige Koeien en (Papieren) Tijgers

 

Als ik aankom bij Ross, een Amerikaanse vrouw die samen met haar zoontje al meer dan een jaar in Dhaka woont, is haar koe inmiddels geslacht, maar het bewijsmateriaal is nog overal aanwezig. De slachters die hun loon in ontvangst nemen, zitten van top tot teen onder het bloed en kleine stukjes vlees. Ook de trap naar haar appartement is besmeurd. Een derde van haar koe heeft ze aan de armen gegeven, een derde is voor haar vrienden en familie, de rest houdt ze voor haarzelf en haar zoon, zoals de traditie voorschrijft. Haar hele koelkast en vriezer liggen vol met grote zakken dieprood vlees. Ik weet hoe belangrijk dit feest is voor de mensen om me heen, dus ik hou mijn gezicht in de plooi, maar eigenlijk word ik onpasselijk van de indringende geur van bloed die in de straten en trappenhuizen hangt.

 

Aan haar Bangladeshi vriendin Manila, die met twee van haar dochters bij Ross op bezoek is en al een tas met koe in ontvangst heeft genomen, vraag ik of zij weet hoe Hindu's deze dag beleven. Aangezien koeien voor hen heilig zijn, kan ik me zo voorstellen dat deze grootschalige slachting een marteling moet zijn. 'Dat weet ik eigenlijk niet. Al mijn Hindu vrienden eten gewoon rund!', lacht Manila. De christelijke broers Shumit en Shuman hebben ook een zak vlees van Ross gekregen en brengen dit naar hun familie. Shuman heeft veel Moslim-vrienden. Verschillen in religie spelen eigenlijk nooit een rol. 'Mijn vrienden vieren altijd Kerstmis bij mijn familie thuis',  zegt hij.

 

Zo beschouwd lijkt Bangladesh inderdaad een land waarin iedereen, ongeacht welke afkomst of welke religie, vredig als één volk samenleeft, zoals de nationale overheid doet voorkomen. Toch heb ik in de afgelopen weken al verschillende verhalen gehoord die aangeven dat niets minder waar is. De recente aanvallen van moslims op boeddhisten en hun tempels in het zuidoosten van Bangladesh waren afgelopen maand wereldnieuws, maar ook los daarvan zien minderheidsgroepen zich dagelijks geconfronteerd met discriminatie en geweld.

 

In het bergachtige oosten van het land leven veel verschillende volkeren die qua uiterlijk en cultuur verwantschap hebben met groepen uit de Himalaya en Birma. Hoewel deze etnische minderheden hier al eeuwen leven en volgens de wet Bangladeshi zijn, hebben zij te maken met discriminatie, uitbuiting en geweld. In de strijd voor autonomie vonden duizenden mensen de dood. In 1997 sloten de partijen een Vredesakkoord, maar de overheid komt tot op heden niet alle afspraken na. Aan de vervolging van etnische minderheden is geen einde gekomen en nog steeds heeft het Bangladeshi leger de controle over het gebied. 'Uit veiligheidsoverwegingen' moeten buitenlanders een vergunning aanvragen om het gebied te bezoeken. 'Van de 64 districten van Bangladesh zijn alleen voor deze drie vergunningen nodig,' maakt een werknemer van een NGO uit Rangamati de scheve verhouding duidelijk.

 

De omgeving van Rangamati, in de buurt van haven- en industriestad Chittagong, kent een voor Bangladesh buitengewoon landschap met glooiende groene heuvels, omgeven door water. Veel welgestelde Bangladeshi brengen er hun vrije tijd door. Bovendien is het gebied rijk aan hout, bamboe en vele andere eet- en bruikbare bosproducten. Gesteund door de overheid en het leger, nemen Bangladeshi kolonisten uit het laagland in grote getale grond in bezit. Ook het schitterende meer is een gegeven waarmee de oorspronkelijke inwoners zich - zonder inspraak - geconfronteerd zagen. Een grote dam zorgde dat hun dalen onderstroomden. Tegen deze invasies en mensenrechtenschendingen kunnen zij niets beginnen. Ondanks het vredesakkoord, hebben ze van de overheid niets dan afpersing en mishandeling te verwachten.

 

'Ambtenaren schelden me uit en sturen me weg iedere keer als ik om weduwegeld vraag,' vertelt ook Hindu Shanna Muni tijdens een bijeenkomst van 'tigerwidows' in Neemdula in het zuidwesten van Bangladesh. Haar man was in de Sundarbans, een uitgestrekt mangrovenbos, aan het werk toen hij werd aangevallen door een tijger. Hij overleed ter plekke. Behalve dat zij hiermee haar echtgenoot, de vader van haar kinderen en bron van inkomsten verloor, raakte zij ook haar positie in haar familie en in de gemeenschap kwijt. 'Mijn schoonfamilie stuurde me weg,' zegt Shanna Muni. 'en ik kon ook niet terug naar mijn ouderlijk huis. Mijn broer wilde me niet hebben daar, omdat ik ongeluk zou brengen.' Ze hertrouwde, maar ook haar tweede man werd gedood door een tijger.'Al mijn dorpsgenoten meden me.'

 

'Tijgerweduwen hebben het erg zwaar, omdat zij door bijgeloof de schuld krijgen van de dood van hun man', legt Mohon van LEDARS uit. Zijn organisatie probeert door middel van bewustmakingsprogramma's de stigmatisering van tijgerweduwen tegen te gaan. 'Als een man de Sundarbans in gaat, mag een vrouw bepaalde dingen niet doen, zoals crème gebruiken, haar haren kammen of de deur op slot doen en de vloer vegen midden op de dag. Als hun man sterft, wil niemand meer iets met hen te maken hebben.' Vrouwen als Shanna Muni, die bovendien HIndu van een lage kaste zijn, hebben het extra zwaar. LEDARS zet samen met de vrouwen zelfhulpgroepen op. 'Nu we georganiseerd zijn, krijgen we meer respect in de gemeenschap', vertelt lotgenoot Depali Shanna. Ook stappen ze nu als groep naar de gemeente als ze iets geregeld willen hebben. De vrouwen hebben echter nog steeds geen weduwegeld ontvangen. Ambtenaren nemen hun aanvragen niet eens in behandeling, zelfs niet als ze een aanzienlijk bedrag neerleggen als smeergeld. Drie maanden geleden is hen beloofd: de volgende keer, maar daar geloven ze helemaal niets van.