Guatemalteekse vrouwen dwingen ontwikkelingsbank tot onderzoek naar schendingen van genderbeleid

De vrouwen beschuldigen de IDB ervan zich niet aan zijn eigen regels te houden bij het toekennen van financiering voor een aantal stuwdammen in hun regio: Pojom I, Pojom II en San Andrés. Het gaat hierbij om het sociale en ecologische duurzaamheidsbeleid, en de uitvoeringsregels op het gebied van milieubescherming, gendergelijkheid in ontwikkeling en inheemse volken.

Stuwdammen verstoren gemeenschappen en het milieu

De getroffen mensen in de regio Ixquisis behoren voornamelijk tot inheemse Maya-groepen, zoals de Chu, Q'anjob'al en Akateko. De bouw van de dammen heeft al tot ernstige ecologische en sociale schade geleid, en bedreigt de traditionele manier van leven van de inwoners.

Volgens de vrouwen uit Ixquisis is het grootste probleem dat de dammen voor watertekort en –vervuiling zorgen. Het gebrek aan water doet oogsten afnemen en daarmee ook de inkomsten uit de verkoop van mais, graan, bonen, koffie, suikerriet en andere producten. Ook is er niet langer een overvloed aan vis en garnalen. Hierdoor neemt de armoede in de regio toe.

De dammen hebben het meeste effect op de vrouwen. Maag- en huidziekten komen vaker voor, vooral onder vrouwen, die in het vervuilde water staan tijdens het wassen, en onder kinderen die in de rivier spelen. Dit legt nog meer druk op de vrouwen in de inheemse gemeenschappen, die volgens traditionele rolpatronen voor het voedsel zorgen en zieke familieleden verzorgen.

De vrouwen voelen zich bovendien niet meer veilig in hun gemeenschappen. Ze worden lastiggevallen door de bouwvakkers en durven daarom niet meer alleen door het donker te lopen. Bovendien vrezen ze wraakacties, aangezien de vrouwen een felle strijd voeren tegen de dammen.

Negen getroffen Maya-gemeenschappen en een aantal organisaties die hen steunen protesteren al zes jaar tegen de dammen. Ze hebben tegenover de gemeentelijke, regionale en nationale overheden al meerdere keren laten weten dat ze het niet eens zijn met de veranderingen aan de rivier door het bedrijf dat de dammen zal beheren.

From local to global: gebruik van internationale platforms voor lokale zaken

Omdat er in Guatemala weinig mogelijkheden zijn voor maatschappelijke organisaties om hun stem te laten horen en besluiten van de overheid te beïnvloeden, heeft de ngo AIDA de strijd van de vrouwen naar een internationaal niveau gebracht. AIDA steunt de gemeenschappen door de vrouwen en lokale organisaties te leren hoe ze de klachtenmechanismen van internationale instituties kunnen gebruiken om hun rechten en het milieu te beschermen, en ze in dit traject te begeleiden.

In Augustus 2018 heeft AIDA, samen met het Internationale Platform tegen Straffeloosheid en de inheemse regering van de Maya-gemeenschappen namens de gemeenschappen een klacht ingediend bij het onafhankelijke consultatie- en onderzoeksmechanisme van de IDB (het MICI, "Mecanismo Independiente de Consulta e Investigación") om te eisen dat de bank zijn investeringen in het project terugtrekt.

Het MICI heeft de klacht aangenomen na langdurig aandringen door AIDA en de gemeenschappen, en doet nu een grondig onderzoek, inclusief een veldbezoek aan Guatemala eind 2019.

Hoe een klacht kan leiden tot beleidsverandering

Hoewel het eindrapport van het MICI pas midden 2020 verwacht wordt, is alleen al het feit dat dit onderzoek plaatsvindt een succes. Schendingen van het genderbeleid zijn nog niet veel besproken binnen het klachtenmechanisme omdat er nog nauwelijks klachten over zijn ingediend. Hiermee is de aandacht voor dit probleem een unieke kans om een precedent te scheppen. AIDA verwacht dat het MICI zal concluderen dat de klacht klopt en de IDB zal adviseren om bij hun projecten beter de eigen regels na te leven. Een betere implementatie van het beleid zorgt voor betere bescherming van gemeenschappen en vooral van vrouwen die rond de projecten wonen waarin de IDB investeert, en verhoogt de sociale en ecologische duurzaamheid van de projecten.

Voor de vrouwen van Ixquisis is echter het belangrijkste resultaat dat de Pojom II-dam nog steeds niet gebouwd is. "We hebben bereikt dat de rivier nog steeds van ons is", aldus Carla, een van de vrouwen.

Linking and learning: versterken van vrouwen en milieu-organisaties

"Linking and Learning" is een belangrijk bestanddeel van de activiteiten van GAGGA. Door vrouwengroepen en milieuorganisaties de kans te geven ervaringen en kennis uit te wisselen leren ze hoe ze beter voor hun rechten en idealen op kunnen komen. Ook geeft het veel groepen kracht om de internationale solidariteit en steun te ervaren.

AIDA heeft de vrouwen uit Ixquisis geholpen om hun netwerk binnen en buiten hun regio uit te breiden. Ze zijn bijvoorbeeld naar een internationaal congres over water en vrouwen in Nepal geweest, en hebben in Colombia andere mensenrechtenbeschermers ontmoet.

De klachtenprocedure heeft daarnaast de kennis van ngo AIDA over de genderproblematiek in grootschalige infrastructurele projecten vergroot. Zij zullen ook in toekomstige milieu- en mensenrechtenactiviteiten meer aandacht hebben voor gender en deze ervaring delen met andere organisaties. Met dit doel werken ze momenteel aan een rapport waarin ze de werking van het klachtenmechanisme van de IDB evalueren. Dit rapport zal een waardevolle bron van kennis zijn voor het hele GAGGA-netwerk.