Voedselbos in de Flevopolder smaakt naar meer!
In de Noordoostelijke punt van de Flevopolder bevindt zich landgoed Roggebotstaete. Een levendige oase van natuur en biodiversiteit, ontstaan door menselijke arbeid. Ooit was het de boomkwekerij van de Rijksdienst, maar sinds het in 2012 werd geschonken aan Stichting Roggebotstaete Landgoed hebben zich er allerlei nieuwe initiatieven ontwikkeld rond het thema 'eetbare natuur'. Both ENDS startte vanuit haar toenmalige Rich Forests- programma in 2015 samen met Roggebotstaete een voedselbos op het landgoed. Lennard Duijvestijn, de aanjager van het landgoed, vertelt ons over zijn passie voor het landgoed, het unieke van voedselbossen en zijn hoop voor de toekomst, om te beginnen die van Flevoland.
Als ik op de website van Roggebotstaete kijk naar foto's van het voedselbos, dan zie ik vooral foto's van bosvruchten zoals frambozen en bessen. Wat maakt een voedselbos anders dan een boomgaard?
"We hebben het hier over een heel bijzonder ecosysteem, waarin natuur en voedselproductie samenkomen. De synergie tussen die twee is nergens zo groot als in een voedselbos. Er groeit inderdaad veel fruit, maar in een boomgaard heb je vaak maar een beperkt aantal soorten. In ons voedselbos groeit een groot aantal verschillende soorten, ook oude fruitrassen. Bovendien is er een windhaag van hazelaars, er groeien noten, kruiden en andere eetbare gewassen. Een voedselbos bestaat uit verschillende 'lagen' – van laag-bij-de-grond gewassen tot hoge bomen, en alles wat daar tussenin zit. Al die organismen hebben hun eigen functie in het geheel, en uiteindelijk houdt het bos zichzelf in stand terwijl het voedsel blijft produceren."
Dat klinkt ideaal! Waarom zien we niet veel meer voedselbossen zoals dit ontstaan?
"Roggebotstaete is echt een proeftuin, in de letterlijke, maar ook in de figuurlijke zin van het woord. Voor ons is productie niet het hoofddoel, maar de zoektocht naar innovatie, naar het vergroten van de biodiversiteit. Wij hebben daartoe de mogelijkheid, en we kunnen ook meten welke resultaten we boeken. De meeste boeren hebben die ruimte niet – het is echt omschakelen naar een wezenlijk ander systeem. Velen hebben last van koudwatervrees. Met een voorbeeldlocatie zoals Roggebotstaete, kan de bekendheid rond voedselbossen in ieder geval worden vergroot."
Zijn dat dan conventionele boeren, of bijvoorbeeld boeren die nu al biologisch bezig zijn en een stapje verder willen gaan?
"Eigenlijk zien we twee verschillende groepen: Jongeren die net starten als boer of de boerderij van hun ouders overnemen en eigen ideeën hebben over duurzaamheid, en fruittelers die graag wat elementen uit een voedselbos zouden willen toevoegen aan hun bedrijf, zoals een windhaag of andere gewassen. Samen met een collectief van boeren van het Flevolands Agrarisch Collectief leid ik ook een Europees project waarin we samen met acht boeren in de regio de biodiversiteit op hun akkers monitoren en vergroten. De een heeft bloemrijke akkers, de ander wil graag permanente hagen waarin insecten en andere diersoorten leven, en de volgende voorziet in een watertje waar vogels en kikkers zich goed thuis voelen. Het directe voordeel voor boeren is dat de toegenomen insectenstand zorgt voor minder plagen. De monitoring moet onderzoeksresultaten opleveren die dit voor veel meer boeren inzichtelijk maken."
Zie jij voor je dat voedselbossen uiteindelijk de wereld veroveren?
"Nee, om eerlijk te zijn niet direct. Misschien op de lange termijn, maar het is onrealistisch om te denken dat we binnen tien of twintig jaar massaal zullen omschakelen naar een radicaal ander systeem. Voor een conventionele boer is het een enorme stap om over te schakelen – het verschil tussen een kale maisakker en een voedselbos is enorm. Ik denk dat het een combinatie wordt van verschillende systemen, maar ik zie nu al dat de agrarische sector wil weten hoe belangrijke elementen van voedselbossen kunnen worden ingepast in het huidige landbouwmodel."
Wat is jouw droom voor de toekomst, jouw ideale plaatje?
"Ik woon in Flevoland, dus laat ik daar beginnen. In dit stuk van Nederland vind je vooral hoog-productieve landbouw. Mijn ideaalplaatje is dat er daar een landschap ontstaat van boerderijen en akkers, omgeven door voedselbossen van bijvoorbeeld 50 meter breed. Die fungeren dan als een soort buffers die de boerderijen met elkaar verbinden, ze zijn de 'cultuurdragers' van de natuur en het landschap. Ze leveren voedselproducten op, maar er kunnen ook fiets- en wandelpaden in worden aangelegd. Ook zie ik voor me dat boerenbedrijven overgaan op strokenteelt, waarbij op akkers niet zover je kunt kijken slechts één gewas wordt geteeld, maar meerdere naast elkaar, in stroken van 2 trekkerbreedtes, zoals dat heet. Op elk van die stroken wordt een ander gewas gezaaid, bijvoorbeeld uien, wortels, sla, etc. Ze worden op verschillende tijden geoogst, dus de grond is veel langer deels begroeid dan in een monocultuurlandschap. De insecten die in het ene gewas zitten beschermen het andere gewas van een plaag. Beter voor de grond, goed voor de boer en veel leuker om naar te kijken."
Wat moet er gebeuren om jouw droom werkelijkheid te laten worden?
"Boeren zijn nu huiverig om grond te bestemmen voor natuur, want ze zijn bang dat dat veel inkomsten scheelt. We moeten boeren dus laten zien dat het aanleggen van een voedselbos op termijn echt rendabel is. Maar daarnaast moet de overheid veel meer sturen en elke boerderij verplichten tenminste 10% van de grond te bestemmen voor een voedselbos of natuurstrook die reikt tot aan de strook van de buren. Zo onstaat er een groot ecologisch, eetbaar – en daarmee rendabel – lint door het landschap. Voor deze overgang moet ruim de tijd worden genomen, zeg 20 jaar en de overheid moet dit mogelijk maken door bijvoorbeeld renteloze leningen aan te bieden en boeren te compenseren voor de gederfde inkomsten. Op die manier maken we boer onderdeel van de oplossing in plaats van het probleem."
Hoe zie jij de rol van Roggebotstaete – en met name het voedselbos – in dat proces?
"Wij zijn de bruggenbouwers, de pioniers. We zien dat de geesten in de relatief korte tijd dat we hiermee bezig zijn, al behoorlijk rijp zijn geworden. Boeren beginnen echt de potentie te zien van de combinatie van natuur en landbouw. Door aan iedereen die het wil, te blijven laten zien dat er heel veel mogelijk is, helpt Roggebotstaete mee die omslag te maken.
Lees meer over dit onderwerp
-
Transformative Practice /
Agro-ecologie
Agro-ecologie is een verzamelnaam voor een set landbouwtechnieken, een wetenschapsgebied en een sociale beweging. Het doel van agro-ecologie is het transformeren van voedselsystemen ten behoeve van meer ecologische duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en weerbaarheid. Both ENDS en CSO-partners over heel de wereld ondersteunen boeren en veehouders die agro-ecologie toepassen, zowel bij de uitvoering ervan als bij het verkrijgen van politieke en financiële steun.
-
Dossier /
Inclusieve wegen naar duurzaam en gezond voedsel voor iedereen
Overal ter wereld produceren kleinschalige boerinnen en boeren voedsel op een duurzame en inclusieve manier. Ze werken samen met de natuur en met elkaar, en voorzien hun gezinnen en gemeenschappen van voldoende en gezond voedsel. Deze manier van produceren staat echter overal onder druk door grootschalige landbouw en het wereldwijd dominante industriële voedselsysteem. Samen met onze partners
probeert Both ENDS het tij te keren ten gunste van duurzame, lokale praktijken die meestal 'agro-ecologisch' of 'natuurinclusief' worden genoemd. Waarom onze
focus daarop? Agro-ecologische praktijken zijn klimaatbestendig, inclusief en vergroten de mogelijkheden voor gemeenschappen overal ter wereld om duurzaam in hun voedsel te voorzien. -
Nieuws / 30 September 2021
Agro-ecologie in Kenia: watervervuiling bestrijden terwijl de voedselproductie wordt veiliggesteld
Ongeveer 75% van de Kenianen verdient hun gehele inkomen of een deel daarvan uit de agrarische sector, dit staat gelijk aan 33% van het bruto binnenlands product (bbp) van het land. Toch is de landbouwproductiviteit de afgelopen jaren gestagneerd. Er zijn verschillende factoren die aan deze lage landbouwproductiviteit hebben bijgedragen aan deze lage, waaronder een algemene afname in bodemvruchtbaarheid vanwege de constante opname van voedingsstoffen door gewassen; slechte landbouwmethoden; bodemdegradatie en het overmatige/verkeerde gebruik van kunstmatige meststoffen die de bodem verzuren. De oplossing voor deze problemen is: Agro-ecologie.
-
Dossier /
Financiering van agro-ecologie
Nog altijd gaat het grootste deel van de publieke klimaat-, landbouw- en ontwikkelingsbudgetten naar conventionele agro-industriële projecten, die medeveroorzakers zijn van de huidige klimaat-, voedsel- en biodiversiteitscrises. Both ENDS en partners pleiten voor een omslag naar agro-ecologische praktijken, die mens- en milieuvriendelijk zijn.
-
Nieuws / 27 September 2021
Analog Forestry: duurzame voedselproductie met een feministisch perspectief
In tijden van ontbossing, aantasting van ecosystemen en klimaatverandering, hebben plattelandsgemeenschappen het vaak moeilijk om op een gezonde en autonome manier in hun levensonderhoud te voorzien. Een van de oplossingen om hun problemen te bestrijden is Analog Forestry, een duurzame praktijk die bevorderd en uitgevoerd wordt door veel partners van Both ENDS. Wat zijn de voordelen van deze methode? Carolina Sorzano Lopez*, een Analog Forestry-trainer uit Colombia die is aangesloten bij het International Analog Forestry Network (IAFN), en Luz Marina Valle*, een lokale promotora van Analog Forestry in haar gemeenschap El Jocote in het noorden van Nicaragua, leggen het ons uit.
-
Nieuws / 13 October 2023
Wereldvoedseldag: water is leven, water is voedsel
Het thema van Wereldvoedseldag van dit jaar is “Water is life, water is food”. Onze partners van over de hele wereld weten maar al te goed hoe waar deze zin is. Ter ere van Wereldvoedseldag 2023, op 16 oktober, laten we een paar voorbeelden zien hoe onze partnerorganisaties vechten voor het recht op water en daarmee tegelijkertijd bijdragen aan lokale voedselsoevereiniteit.
-
Externe link / 12 October 2022
Opinie in Trouw: "Geef meer geld aan lokale duurzame voedselproducenten in ontwikkelingslanden"
De Nederlandse overheid en bedrijven geven veel geld uit aan voedselproductie in ontwikkelingslanden. Maar veel te weinig daarvan komt terecht bij duurzame, natuurinclusieve bedrijven, stelt Karin van Boxtel, beleidsmedewerker bij Both ENDS, in Trouw.
-
Voor de pers / 7 March 2022
Nieuw rapport: investeren in agroecologie is nodig voor gezond wereldwijd voedselsysteem
Recent onderzoek van Profundo, in opdracht van Both ENDS en Oxfam Novib toont aan dat investeren in agroecologie noodzakelijk is voor een duurzaam en inclusief wereldwijd voedselsysteem. Vandaag de dag hebben zo'n 768 miljoen – een op de tien - mensen dagelijks te maken met honger of ernstig tekort aan voedsel. Conflicten, economische stilstand veroorzaakt door de coronapandemie, en de klimaatcrisis vormen een directe bedreiging voor voldoende productie van en toegang tot voedzaam voedsel. Agro-ecologie, een vorm van landbouw die kleinschalige boeren, natuur en korte ketens centraal stelt in voedselproductie, maakt gemeenschappen in ontwikkelende landen weerbaarder en helpt hen honger terug te dringen. De steun voor agroecologie van grote donoren, waaronder Nederland, is echter tot nu toe ondermaats, concludeert het onderzoek.
-
Nieuws / 19 August 2021
Violet Matiru: “Gemeenschappen rond de koloniale Ruiru I Dam zitten nog steeds in de knel”
Na vele jaren op internationale platforms zoals de VN te hebben gepleit voor goed milieubeleid, vroeg de Keniaanse Violet Matiru zich af: "Wat voor invloed heeft al dit lobbyen op onze gemeenschappen? Hoe helpt dit de moeders die nog steeds worstelen met het halen van water en die nog steeds koken op houtkachels?" Dat was de aanleiding voor haar en haar collega's om MCDI Kenia (Millennium Community Development Initiatives) op te richten en om samen te gaan werken met lokale gemeenschappen. Wij praatten met haar over de historische en huidige machtsverschillen in waterbeheer en over haar inspanningen om het waterbeheer in het stroomgebied van de Athi, dat zich uitstrekt van het gebied stroomopwaarts van Nairobi naar de Indische Oceaan, te verbeteren.
-
Nieuws / 5 June 2024
Oproep van 70 partijen: Nederlandse aanpak voor wereldwijde voedselzekerheid werkt!
Een brede coalitie van Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties wil samen met het nieuwe kabinet optrekken om echt een verschil te maken voor het verbeteren van wereldwijde voedselzekerheid. Het ondersteunen van boeren en consumenten in Nederland en daarbuiten en de inzet voor klimaat-weerbare voedselsystemen in lage- en middeninkomenslanden staan daarbij centraal. De coalitie is van mening dat Nederland vanuit haar kennis, kunde, ervaring, internationale samenwerkings- en handelspositie de komende jaren ambitieuze inzet moet tonen in de verduurzaming van ons voedselsysteem, om zo bij te dragen aan het behalen van het Klimaatakkoord van Parijs en de Sustainable Development Goals.
-
Nieuws / 17 September 2021
Meer dan bomen: het belang van niet-houten bosproducten voor gemeenschappen
Ongeveer één op de zes mensen, met name vrouwen, is direct afhankelijk van bossen voor hun levens en levensonderhoud, en dan vooral met betrekking tot voedsel. Dit laat zien hoe belangrijk bossen en niet-houten bosproducten (Non-Timber Forest Products / NTFP's) zijn voor de veerkracht van gemeenschappen. Deze producten zijn voor hen een bron van voedsel, water en inkomsten, maar hebben ook een culturele en spirituele betekenis.
-
Publicatie / 7 November 2022
-
Publicatie / 7 March 2022
-
Publicatie / 22 April 2021
-
Evenement / 27 September 2023, 16:00 - 17:30
The Future We See - Food Systems
What does a food system look like that serves the well-being of people and the planet?
While agriculture and livestock food production in the world have become increasingly large-scale, industrial and ever more efficient for decades, the damage and inequality this food system causes is also becoming increasingly clear. Across the world, more and more people are therefore engaged in alternative, sustainable food production that ensures many generations to come to still have access to fertile, healthy land and clean water.
In this talkshow, we highlight some of these examples and hope to fuel the dialogue about this topic.
Speakers:
- Rosinah Mbenya - PELUM Kenya (via Zoom)
- Matt Canfield - University of Leiden
- Ida Simonsen - Dutch UN Youth Representative Biodiversity and Food
- John Arink- Ekoboerderij Arink (biodynamic farmer)
Moderator
Farid Tabarki - Studio Zeitgeist
Inspired? Join our 'The Future We See' - talkshow on September 28th! You can either attend live or online, quietly listen or actively participate in the discussion - or during the drinks afterwards. We hope to see you there!
Also take a look at our previous session
To get a glimpse of the atmosphere, see a short video of our last session (about economic systems): https://youtu.be/AUNGcROovnc
And to dive in a little deeper, watch this compilation: https://youtu.be/nzuwIREeiNo
-
Nieuws / 29 June 2021
Samen tegen verwoestijning in de Braziliaanse Sertão
De boeren in de regio Sertão do Araripe in de deelstaat Pernambuco zijn slim. De kleinschalige boerenfamilies weten dat duurzaam levensonderhoud op de vruchtbare maar kwetsbare bodem van de Sertão alleen mogelijk is als zij goed omgaan met hun natuurlijke omgeving. Hun uitgangspunt is verantwoorde landbouw, waarbij zij elke druppel beschikbaar water optimaal benutten, natuurlijke meststoffen en ongediertebestrijding zorgvuldig inzetten en pleiten voor beleid en wetten die behoud van natuurlijke hulpbronnen stimuleren in plaats van de uitputting. De organisatie CAATINGA helpt deze boeren om te gaan met de uitdagende omstandigheden.
-
Publicatie / 11 July 2019
-
Voor de pers / 7 November 2022
Cijfers laten zien: klimaatgeld gaat veel te weinig naar duurzame landbouw
Utrecht, 7 november 2022 – Grote delen van budgetten die bedoeld zijn voor klimaat, landbouw en ontwikkeling worden nog altijd uitgegeven aan landbouwprojecten die weinig bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering. Slechts een klein deel gaat naar initiatieven die op een transformatie van voedselsystemen gericht zijn. Dit blijkt uit een inventarisatie van milieu- en mensenrechtenorganisatie Both ENDS. De organisatie roept daarom op om het op de komende klimaattop in Egypte niet alleen over de hoeveelheid klimaatgeld te hebben, maar ook over waar dat geld aan besteed wordt.
-
Transformative Practice /
Farmer Managed Natural Regeneration
In verschillende landen in de Sahel heeft de plaatselijke bevolking grote stukken gedegradeerd land hersteld door spontaan opkomende spruiten van bomen te verzorgen. Zij doen dit volgens een techniek die 'Farmer Managed Natural Regeneration' (FMNR) genoemd wordt, oftewel 'door boeren beheerde natuurlijk regeneratie'.
-
Nieuws / 20 June 2021
Biologische wilde rooibos in de steppen van Zuid-Afrika
Zuid-Afrika staat bekend als het land van de oeroude en gezonde kruidenthee rooibos, die duizenden jaren geleden werd ontdekt door de Khoisan, de inheemse volkeren van het zuidelijke deel van Afrika. In de vorige eeuw werd rooibos steeds meer gecommercialiseerd, met name door blanke Zuid-Afrikaanse boeren die het nog steeds grootschalig produceren. Dit heeft geleid tot milieuschade, bodemerosie en een verlies aan biodiversiteit. Gelukkig bestaan er ook initiatieven van gemeenschappen voor kleinschalige en milieuvriendelijke rooibosteelt. Onze jarenlange Zuid-Afrikaanse partner, de Environmental Monitoring Group (EMG), is al meer dan twintig jaar betrokken bij dit soort rooibosteelt en bij de gemeenschappen in Suid Bokkeveld, in het westelijke deel van Zuid-Afrika. Hoewel het niet altijd makkelijk is geweest, gelooft Noel Oettle, senior adviseur bij EMG, dat deze manier van produceren de toekomst is.