Both ENDS

En
Nl
Zoeken
Blog / 23 mei 2012

Jonge werklozen hervinden hun trots als stadsboer: Groene daken in Caïro

Jonge werklozen hervinden hun trots als stadsboer: Groene daken in Caïro

 

Het Cairo House. Dat is wat bij Emad Adly als eerste naar boven komt, als we hem vragen naar zijn dromen. Een droom die al realiteit werd, maar daarna in de kiem gesmoord door de autoriteiten.

 

Een ecocentrum, waar de jonge bevolking van Caïro kon leren op milieuvriendelijke wijze met de stedelijke omgeving om te gaan. Een katalysator van de noodzakelijke omvorming van de Egyptische samenleving in duurzame richting. Dat is wat Adly met het Cairo House voor ogen had. Cursussen over efficiënt waterbeheer, hernieuwbare energie en duurzaam bouwen; demonstratieprojecten en leiderschapstrainingen; debatten over de toekomst: het zou allemaal samenkomen in het nieuwe centrum. Voor westerse begrippen klinkt het allemaal niet zo revolutionair, maar in het Egypte onder president Mubarak was het dat wel. Het nieuwe, uit duurzame materialen opgetrokken gebouw, lag op de grens van de christelijke en joodse wijken in de oude binnenstad. Voor Adly stond het Cairo House symbool voor het nieuwe Egypte: een plek voor ontmoeting en inspiratie, die moest leiden tot één gezamenlijke visie op de toekomst. "Dat is wat Egypte nodig heeft: een gezamenlijke droom, een visie op waar we heen willen. Daarmee kunnen we de toekomst instappen, samen met de jonge generaties."

 

Gevaarlijke dromen, concludeerden de autoriteiten, en zij namen het Cairo House al nog vóór de officiële opening over. Het centrum werd onderdeel van het ministerie van Milieu en huisvest nu ambtenaren. "Het is niet meer de gedroomde plek voor ontmoeting en inspiratie", zegt Adly, naar eigen zeggen lange tijd letterlijk ziek van de hele gang van zaken. Een goede vriend, die bij de overheid werkt, legde hem uit dat het succes van het onafhankelijke centrum bedreigend was. Mensen zeiden: die activisten doen het beter dan de overheid. Dat was onacceptabel, en daarom namen de autoriteiten het over. Adly: "Ik heb tegen hen gezegd: jullie moeten je eigen dromen creëren, niet die van anderen afpakken."

Caïro bruist
Het mocht niet baten, de droom van het Cairo House spatte uiteen. Nieuwe inspiratie vond Adly in de Egyptische Revolutie, de succesvolle opstand van vooral jongeren. Er moet nog steeds heel veel veranderen in het land, maar het zaad van de omwenteling is geplant en zal vrucht dragen. Zichtbaar resultaat is nu al het herwonnen zelfvertrouwen bij jongeren, tot voor kort lamgeslagen door hun uitzichtloze situatie. Caïro bruist van de vele nieuwe initiatieven. Daarvan zijn er verschillende gericht op de introductie van urban agriculture en horticulture (stadsland- en stadstuinbouw) in de miljoenenstad. De jongerenorganisatie AOYE (Arab Office for Youth and Environment) - door Emad Adly in zijn studententijd met enkele andere studenten opgericht - experimenteert ermee, en heeft enkele demonstratieprojecten. Onder de naam Food Sovereignty Project werkt een andere groep jongeren aan verdere verspreiding van kennis, zoals via een online platform waar aanstaande en beginnende stadsboeren ervaringen en tips kunnen uitwisselen. Het doel is, zo stellen zij, de afhankelijkheid van stadsbewoners van de slecht gereguleerde commerciële land- en tuinbouw en de voedselindustrie te doorbreken, en de bewoners van dichtbevolkte stadswijken weer in contact te brengen met Moeder Aarde.

 

Greenies, of hippies, die verlangen naar een tijd die nooit meer terug zal keren? Niet in het minst, zegt Adly. Hij spreekt van creatieve en hoopgevende initiatieven. Op de achtergrond speelt het debat over de voedselzekerheid van de snel groeiende Egyptische bevolking. Het land is grotendeels afhankelijk van slechts één waterbron, de rivier de Nijl. Adly: "Er is nu al niet genoeg water voor de behoeften van 85 miljoen Egyptenaren. Hoe moet dat in de toekomst, als we 100, 120 of misschien wel 150 miljoen inwoners hebben? Daar moeten we hard mee aan de slag, anders gaat het gruwelijk mis." De oplossing zoekt hij in drie richtingen: educatie, een mix van traditionele waarden met nieuwe technieken als druppelirrigatie en stadslandbouw, en intensieve samenwerking tussen de Nijlstaten.

Een gift van God
Hoe dat er uitziet, over pakweg twintig jaar? Adly schetst een beeld van goed georganiseerde samenlevingen, opgebouwd uit hechte lokale gemeenschappen die optimaal gebruikmaken van natuurlijke rijkdommen als water en de vruchtbare bodem. In de Nijl Unie werken de rivierstaten nauw samen, naar het model van de Europese Unie (Adly, lachend: "Maar dan zonder de euro"). 'One Nile, One Family', is de slogan. De sterke statengemeenschap - niet te vergelijken met het huidige, tamelijk machteloze overlegorgaan - verdeelt het Nijlwater op rechtvaardige wijze. Er is genoeg voor iedereen en voor alle behoeften. De landbouw, waar van oudsher 80 procent van het beschikbare water naartoe gaat, blijkt met veel minder water toe te kunnen. Maximalisatie van het hergebruik is het uitgangspunt. Door de toepassing van technieken als druppelirrigatie verspillen boeren geen water meer. Water is een gift van God, weten ze.

 

Kenmerk van de nieuwe samenleving is de overheersende mix van traditionele waarden en de nieuwste technologieën. Dat gaat heel goed samen, weet Adly. "Er is geen enkele tegenstelling tussen de waarde en ethiek van een Arabische moslimsamenleving en nieuwe technieken en initiatieven. Die gaan hand in hand." Is het niet de Koran die hamert op de noodzaak voorzichtig om te gaan met kwetsbare natuurlijke hulpbronnen als grond en water, en de natuur te ontzien? En ook over de inzet van nieuwe methoden is het Heilige Boek duidelijk. Adly: "Het was de profeet Mohammed zelf die zei dat het de plicht van iedere moslim is nieuwe kennis tot zich te nemen. Ook als die uit een niet-moslimland komt, zoals China. De boodschap is dus dat je met iedereen moet samenwerken. De Koran is kortom heel goed in te zetten bij het trainen van lokale gemeenschappen, en het werken aan duurzaamheid."

 

Aan de nieuwe samenleving neemt iedereen deel, benadrukt Adly, ieder krijgt zijn of haar deel. Om zover te komen is de inzet van jongeren essentieel. Agents of change zijn ze, bron van verandering en motor achter omwentelingen. Kijk maar naar de Egyptische revolutie. Ging het daar nog vooral om meer vrijheid en minder corruptie, in de toekomst zullen jongeren strijden voor een meer duurzame samenleving. Hun energie en vaardigheden zijn doorslaggevend voor het slagen van die strijd. Bij gebrek aan een actieve overheid hebben niet-gouvernementele organisaties (ngo's) een belangrijke taak bij het scholen van jongeren, hen te leren discussiëren over de uitdagingen waar het land voor staat en het uitwerken van een gemeenschappelijke visie op de toekomst. Adly: "En dan worden ze van deelnemer aan een programma tot actoren die hun vaardigheden inzetten om een betere toekomst te realiseren."

Kleine bedrijfjes leasen flatdaken
Bijvoorbeeld als stadsboer. In het nieuwe Egypte van pakweg twintig jaar van nu hebben jongeren de kunst van de daklandbouw onder de knie, stelt Adly. Zij leerden het vak van de jongeren in de Gazastrip die, hiertoe gedwongen door de Israëlische blokkade, er al veel eerder mee startten. Met hun pionierswerk maakten zij duidelijk dat urban agriculture een grote belofte vormt voor het hele Midden-Oosten. Er zijn nog meer plaatsen in de wereld waar bewoners creatief omspringen met het gebrek aan ruimte, en ook díé vormen een bron van inspiratie. Zo produceren de stadstaten Hongkong en Singapore binnen de eigen gemeentegrenzen nu al 20 procent van alle vlees en groente die nodig zijn voor de inwoners. Een percentage dat nog flink kan groeien, zo denkt men daar. Adly is er op zijn beurt van overtuigd dat de stadsland- en stadstuinbouw in Caïro een potentiële goudmijn is. Hij droomt over duizenden jongeren die kleine bedrijfjes opzetten, en deals sluiten met flateigenaren voor de lease van hun daken. Ook balkons, braakliggende landjes en verwaarloosde parkjes worden productief ingezet. Een beperkte inzet van middelen en veel onderlinge uitwisseling van ervaringen stellen arme stadsbewoners in staat een (aanvullend) inkomen te verdienen met de productie van groente en kleinfruit.

Idealistische trainers bij ngo's zullen ontdekken dat het weinig zinvol is de jongeren te overtuigen van de milieuvoordelen van de stadslandbouw, ook al zijn die er volop. De armoede onder jongeren is zo groot dat het verdienen van een eigen inkomen de allerbelangrijkste motivatie is. Maar naarmate het succes van de stadslandbouw toeneemt - Adly is ervan overtuigd dat zeker een kwart van het benodigde voedsel voor Caïro in de toekomst op deze wijze kan worden verbouwd - groeit ook het inzicht in de andere voordelen. De leefbaarheid in de stad neemt toe. Doordat er veel minder trucks nodig zijn om groente en fruit van het platteland naar de stad te vervoeren, vermindert het verstikkende fileprobleem. Daardoor neemt de luchtvervuiling - berucht in de miljoenensteden in het Midden-Oosten als Caïro, maar ook in bijvoorbeeld Teheran - ook sterk af, een effect dat nog sterker wordt door de zuiverende werking van al het nieuwe groen. De stadslandbouw zorgt ook voor een verkoelend effect in de hete zomers. In de koude winters houden de groene daken daarentegen juist de warmte vast. En, misschien wel het allermooiste resultaat, zegt Adly, is dat de vogels, bijen en insecten - die de stad al lang geleden hadden verlaten - weer zullen terugkeren. Tot vreugde van heel wat inwoners.

 

Stadslandbouw is uiteraard niet dé oplossing voor de problemen van het Midden-Oosten, zegt Adly. Maar het vormt er wel een belangrijk onderdeel van. "Het helpt steden en stadsbewoners minder afhankelijk te zijn van industriële voedselproductie elders. En het maakt hen weerbaarder. Dat is belangrijk, ook met het oog op de verandering van het klimaat. Laten we er dus snel werk van maken, dan wordt deze droom werkelijkheid."

 

 Emad Adly, arts en activist
Als eerstejaars student medicijnen aan de universiteit van Caïro sloot Emad Adly (1957) zich aan bij de 'medische karavaans', een initiatief om medische diensten te brengen naar de sloppenwijken van de stad. Hij zag al snel in dat het gebrek aan hygiëne en milieuproblemen aan de basis staan van de meest voorkomende ziekten in de armenwijken, en ontleende er zijn slogan aan: "Behandel de oorzaken, niet de symptomen." Sinds die tijd is Adly actief op milieugebied. Nadat hij in zijn studententijd het Arab Office for Youth and Environment hielp opzetten, volgde ruim tien jaar later het Arab Network for Environment and Development. In 1996 stond Adly ook nog aan de basis van het Mediterranean Information Office for Environment, Culture and Sustainable Development, gevestigd in Athene.
Zoals alle Egyptenaren heeft Adly een speciale band met de Nijl. Hij woonde vele jaren op het eiland Manial in de rivier, waar hij tal van milieu- en gemeenschapsprojecten opzette. Dat leidde in 2001 tot weer een nieuwe organisatie, het Nile Basin Discourse forum, waar hij sindsdien voorzitter van is. Adly is verder lid van verschillende nationale en regionale waterorganisaties, en is nationaal coördinator van het Small Grants Program van GEF/UNDP en het Local Initiative Facility for Urban Environment. Al sinds de Earth Summit in Rio in 1992 is hij betrokken bij het internationale overleg over duurzame ontwikkeling.
Emad Adly schreef diverse boeken over milieu en duurzame ontwikkeling in Egypte en het Midden-Oosten, en is hoofdredacteur van Montada Al Biaa (Environment Forum Newsletter) en de Sustainable Mediterranean Newsletter.

 

 

Lees meer over dit onderwerp