UNCCD-COP15: How funders can best support agroecological initiatives by local communities in drylands

Van 9 tot 20 mei vindt in Abidjan, de hoofdstad van Ivoorkust, de 15e 'Conferentie van de UN Convention to Combat Desertification, Land Degradation and Drought (UNCCD COP15) plaats. Overheden, Beleidsmakers, maatschappelijke organisaties en wetenschappers uit landen van over de hele wereld gaan met elkaar in gesprek over de problematiek rond droogte, landdegradatie en verwoestijning die steeds groter worden. Collega's Nathalie van Haren en Stefan Schüller zijn erbij, net als een flink aantal medewerkers van organisaties waarmee Both ENDS soms al decennialang mee samenwerkt. Maar wat is het doel van de bijeenkomst, wat wordt er besproken en waarom is het belangrijk om erbij te zijn? We vroegen het Nathalie en Stefan.

Vandaag is het Werelddag tegen Woestijnvorming, Landdegradatie en Droogte. Een dag als deze is broodnodig om de aandacht te vestigen op verwoestijning, landdegradatie en droogte. In veel gebieden wereldwijd worden honderden miljoenen mensen hierdoor dagelijks bedreigd en getroffen. Hoewel de oorzaken - zoals grootschalige landbouw, het gebruik van pesticiden, waterwinning en klimaatverandering - duidelijk zijn en moeten worden gestopt, is het net zo belangrijk om te kijken naar oplossingen zoals herstel en duurzaam landgebruik. Wij zullen ons de komende weken in het bijzonder richten op dit soort inspirerende oplossingen omdat zij ook te maken hebben met het thema dat dit jaar is gekozen voor Werelddag tegen Woestijnvorming, Landdegradatie en Droogte: 'Restoration. Land. Recovery. We build back better with healthy land'.

Vandaag worden de Right Livelihood Awards 2018 uitgereikt in Stockholm. Een van de vier mensen die dit jaar de prijs in ontvangst mag nemen is Yacouba Sawadogo, ofwel 'the man who stopped the desert'. Yacouba, een boer uit Yatenga, Burkina Faso, is een van de grondleggers van zogenaamde 'Farmer Managed Natural Regeneration' waarmee gedegenereerd en verwoestijnd gebied weer groen en vruchtbaar wordt. Both ENDS vindt dat Yacouba de prijs meer dan verdient!

Honderden miljoenen mensen wonen wereldwijd in gebieden waar de bodem uitgeput is, vaak noodgedwongen of omdat de regio waar zij al generaties wonen, in de loop van de tijd steeds droger is geworden. De woestijn rukt op en dat is een mondiaal probleem. De meningen over de oorzaken van landdegradatie en verwoestijning, maar vooral over de oplossingen, zijn zeer verdeeld. Om daarover te praten, vindt van 2 tot 14 september de tweejaarlijkse wereldwijde VN-conferentie over verwoestijning plaats. Daar komen beleidsmakers, wetenschappers, NGO's, boerinnen en boeren, veehouders, herders en bedrijven van over de hele wereld bij elkaar. Onze collega Nathalie van Haren gaat ernaartoe en legt hieronder uit met welk doel.

In de eerste twee jaar van "Communities Regreen the Sahel" zijn meer dan 10.000 boeren getraind in Farmer-Managed Natural Regeneration en de methode wordt al op meer dan 44.000 hectare toegepast.Bovendien is het aantal overeenkomsten tussen boeren en nomadische herders significant gestegen, wat belangrijk is om conflicten te voorkomen. 

In het oosten van Senegal ligt Koussanar, een kleine stad die zich snel uitbreidt, omringd door dorpen die nog geworteld zijn in het plattelands- en nomadenleven. De regio is warm en droog en dat wordt verergerd door klimaatverandering. Ook de grond in de regio is droog en daarnaast vaak uitgeput door een combinatie van factoren zoals ongeschikte landbouwpraktijken, (pinda) monocultuur, intensieve landbouw, bosbranden en overbegrazing. Tegenwoordig pakken de boeren en nomadische veehouders in de regio het echter anders aan. Ze werken aan een betere toekomst door zich in te zetten voor het herstel van aangetast land met behulp van "Farmer Managed Natural Regeneration" (FMNR).

Zuid-Afrika staat bekend als het land van de oeroude en gezonde kruidenthee rooibos, die duizenden jaren geleden werd ontdekt door de Khoisan, de inheemse volkeren van het zuidelijke deel van Afrika. In de vorige eeuw werd rooibos steeds meer gecommercialiseerd, met name door blanke Zuid-Afrikaanse boeren die het nog steeds grootschalig produceren. Dit heeft geleid tot milieuschade, bodemerosie en een verlies aan biodiversiteit. Gelukkig bestaan er ook initiatieven van gemeenschappen voor kleinschalige en milieuvriendelijke rooibosteelt. Onze jarenlange Zuid-Afrikaanse partner, de Environmental Monitoring Group (EMG), is al meer dan twintig jaar betrokken bij dit soort rooibosteelt en bij de gemeenschappen in Suid Bokkeveld, in het westelijke deel van Zuid-Afrika. Hoewel het niet altijd makkelijk is geweest, gelooft Noel Oettle, senior adviseur bij EMG, dat deze manier van produceren de toekomst is.

Recent onderzoek van Profundo, in opdracht van Both ENDS en Oxfam Novib toont aan dat investeren in agroecologie noodzakelijk is voor een duurzaam en inclusief wereldwijd voedselsysteem. Vandaag de dag hebben zo'n 768 miljoen – een op de tien - mensen dagelijks te maken met honger of ernstig tekort aan voedsel. Conflicten, economische stilstand veroorzaakt door de coronapandemie, en de klimaatcrisis vormen een directe bedreiging voor voldoende productie van en toegang tot voedzaam voedsel. Agro-ecologie, een vorm van landbouw die kleinschalige boeren, natuur en korte ketens centraal stelt in voedselproductie, maakt gemeenschappen in ontwikkelende landen weerbaarder en helpt hen honger terug te dringen. De steun voor agroecologie van grote donoren, waaronder Nederland, is echter tot nu toe ondermaats, concludeert het onderzoek.

De boeren in de regio Sertão do Araripe in de deelstaat Pernambuco zijn slim. De kleinschalige boerenfamilies weten dat duurzaam levensonderhoud op de vruchtbare maar kwetsbare bodem van de Sertão alleen mogelijk is als zij goed omgaan met hun natuurlijke omgeving. Hun uitgangspunt is verantwoorde landbouw, waarbij zij elke druppel beschikbaar water optimaal benutten, natuurlijke meststoffen en ongediertebestrijding zorgvuldig inzetten en pleiten voor beleid en wetten die behoud van natuurlijke hulpbronnen stimuleren in plaats van de uitputting. De organisatie CAATINGA helpt deze boeren om te gaan met de uitdagende omstandigheden.

Veel mensen in de uitdrogende Sahel-regio staan voor de keus: hun land terugwinnen van de woestijn, of het achterlaten? In 2017 startte Both ENDS een nieuw project en introduceerde een methode om het landschap te vergroenen: Farmer Managed Natural Regeneration (FMNR). Dit heeft zichzelf al bewezen in Niger, waar we al 15 jaar aan FMNR werken. In 2017 was 15.000 hectare droog gebied vergroend. 

In de Jenipapo-gemeenschap, in de noordoostelijke regio van het Caatinga Biome in Brazilië, runt boerin Fátima Maria dos Santos haar boerderij. Fátima past de principes van agro-ecologie toe op haar boerderij: ze heeft een stortbak die regenwater opvangt, ze cultiveert inheemse vegetatie en ze heeft een agroforestry-systeem ontwikkeld dat bestaat uit inheemse bomen, fruitbomen en -gewassen en medische planten. Fátima is ook een van de eerste boeren die deelneemt aan het initiatief 'Caderneta Agroecológica' of 'Agro-ecologisch Logboek', dat boerinnen aanmoedigt om hun voedselproductie te monitoren. Zo krijgen ze meer inzicht in de waarde van hun voedselproductie voor het gezin, over wat het oplevert in natura en in geld en over het behoud van bodemgezondheid en biodiversiteit.