Internationale ontwikkelingsbanken zouden moeten investeren in democratie in Myanmar

Geen politieke afweging
Minister Schultz van Infrastructuur en Milieu bekijkt nu ook de mogelijkheden om de Nederlandse expertise op het gebied van waterinfrastructuur naar Myanmar te exporteren. Alles lijkt mogelijk: dergelijke projecten zullen waarschijnlijk gezamenlijk worden gefinancierd door de Wereldbank en de AOB, en vermoedelijk ook door de nieuwe Aziatische Infrastructuurinvesteringsbank. Geld wordt beschouwd als een stimulans voor ontwikkeling, als iets strikt economisch, wat niets te maken heeft met politiek en dus ook los daarvan behandeld zou moeten worden. Maar is dit een realistische benadering?

 

Geen echte macht
Myanmar is een interessante testcase voor het maatschappelijk verantwoord ondernemen van multilaterale banken. Ze werken met overheidsgeld, dus hun investeringen zouden de publieke zaak ten goede moeten komen. In hoeverre is het acceptabel om te investeren in een land dat geregeerd wordt door een obscure kliek? Ondanks de politieke hervormingen van 2011, die een einde maakten aan het militair bewind, wordt het parlement van Myanmar nog steeds gedomineerd door voormalige legerleiders. Het leger beschikt over het vetorecht en sluit Aung San Suu Kyi nog steeds uit van echte presidentiële macht, ondanks haar glorieuze overwinning bij de verkiezingen van 8 november jl. Daarnaast woedt al decennialang een burgeroorlog in Kachin en in het westen van het land. In 2011, precies op het moment dat de eerste overeenkomsten werden gesloten tussen Myanmar en de Internationale Financiële Instellingen (IFI's) over schuldherstructurering en nieuwe leningen, namen de bomaanslagen op de burgerbevolking in de staat Kachin toe.

Eerst democratie
In hoeverre is democratie bevorderlijk voor ontwikkeling? Sai* - een jonge milieuactivist uit de staat Shan die via ons Joke Waller-Hunter initiatief in contact kwam met Both ENDS, heeft een duidelijke mening over de toestroom van 'kapitaal voor ontwikkeling'. De Shan is een van de etnische groeperingen die al eeuwenlang in Myanmar wonen maar door de heersende Birmese elite worden gemarginaliseerd. "Ontwikkelingsdeskundigen zeggen vaak dat het begint met ontwikkeling en dat daarna vanzelf vrede volgt. Maar in Myanmar heeft de militaire regering de ontwikkelingsprojecten slechts gebruikt als hulpmiddel voor etnische zuiveringen. Vrijwel alle natuurlijke hulpbronnen bevinden zich in woongebieden van etnische groeperingen, wat ertoe leidt dat de militaire regering troepen stuurt naar die gebieden om de mijnen en dammen te 'bewaken', dit alles in naam van ontwikkeling en veiligheid."

Bossen, bergen en rivieren
Het is duidelijk dat de mensen in Myanmar behoefte hebben aan informatie over hun rechten en hoe ze zich daarop kunnen beroepen. Daarnaast zou het principe van Free, Prior and Informed Consent voor etnische groeperingen moeten worden ingevoerd. Dit houdt in dat ontwikkelingsprojecten pas ten uitvoer gebracht kunnen worden nadat de lokale bevolking is geïnformeerd en geraadpleegd en haar toestemming heeft verleend. Bovendien zouden alle verschillende groeperingen vertegenwoordigd moeten worden in het parlementaire stelsel. Zonder deze veranderingen blijft voor een groot deel van de bevolking onzeker of zij er door de verkiezingen van 8 november op vooruit zullen gaan. Volgens een van mijn andere Shan-vrienden, James Aung*, is de meerderheid van de Birmezen in afgelegen gebieden zich nog steeds niet bewust van de politieke veranderingen en de grondrechten waarop ze een beroep kunnen doen om hun familie, gemeenschap en natuurlijke hulpbronnen te beschermen. In een boek van de schrijfster Arundhati Roy over de Adivasi in India las ik een zin die de situatie heel goed weergeeft: "Zolang er geen vertrouwen kan zijn in de staat weten de bewoners van afgelegen bosgebieden, voor wie de ontwikkelingen negatieve gevolgen zouden kunnen hebben, dat slechts de bossen, de bergen en de rivieren hen beschermen."

Ontwikkelingsprojecten?
"Voordat ze besluiten te investeren in ontwikkelingsprojecten zouden multilaterale banken eerst moeten zorgen voor burgerschapsonderwijs door middel van beurzen aan maatschappelijke organisaties, en goed bestuur en het democratische stelsel moeten bevorderen," zegt James Aung. "Als de lokale bevolking op de hoogte is van haar rechten kan zij deelnemen aan de ontwikkelingsprojecten die in haar omgeving gepland zijn. Als dat niet gebeurt, zullen dergelijke projecten leiden tot neergang in plaats van ontwikkeling, ten koste van onschuldige burgers."

Besluitvorming over overheidsgeld
Banken zien zichzelf te vaak als niet-politieke instellingen. Maar de zogenaamd niet-politieke investeringsbeslissingen die door het bestuur van een bank worden genomen hebben te vaak ernstige maatschappelijke, milieutechnische en politieke gevolgen. Dergelijke beslissingen zouden daarom langs democratische weg genomen moeten worden, zodat de samenleving haar mening kan geven. Mensen moeten bewust worden gemaakt van de rechten (en plichten) die ze hebben. En bankiers moeten ervan bewust worden gemaakt dat het stimuleren van democratische hervormingen in een land gepaard moet gaan met de democratisering van hun eigen besluitvormingsprocessen. 

Wat staat Myanmar te wachten?
De generaals lijken niet erg bereidwillig om de leiding uit handen te geven: een kwart van de zetels in het parlement is nog steeds gereserveerd voor het leger, dat ook de zeggenschap zal houden over de ministeries van Defensie, Justitie, en Binnenlandse Zaken. De nieuwe regering zal met handen en voeten gebonden zijn en niet in staat zijn een doorbraak te bewerkstelligen. Geweld van het leger en de politie tegen minderheidsgroepen kan doorgaan alsof er niets is veranderd. De meerderheid van de bedrijven – zoals mijnbouw- en houtkapbedrijven – zal waarschijnlijk in handen blijven van de generaals en hun families en onder toezicht van het leger blijven. De exploitatie van natuurlijke hulpbronnen zal de grote economische motor van het land blijven en militarisering van projectgebieden rond dammen en mijnen, milieuschade en verlies van inkomstenbronnen zullen aan de orde van de dag blijven. Laten we hopen dat Myanmar in de jaren tot de volgende verkiezingen echte democratische en constitutionele veranderingen zal doormaken. Ondertussen zouden multilaterale banken moeten stoppen met het begunstigen en stimuleren van de economische agenda van een kleine elite van ambitieuze politici die bereid zijn te dansen naar de pijpen van buitenlandse investeerders.

 

 

* Namen van personen zijn om veiligheidsredenen veranderd.