Nu al de dupe van een nog niet bestaand kanaal

Onbeperkte toegang

Het kanaal zal zorgen voor voorspoed en Nicaragua voor eens en voor altijd uit de armoede trekken, zo luidt de lezing van de regering, want het land moet een belangrijke ‘transport- hub’ worden. Naast het kanaal komen er o.a. twee vrijhandelszones, een oliepijplijn, twee havens, een vliegveld en toeristische complexen. Maar wie gaat er profiteren van die nieuwe welvaart? De kleine boeren en vissers zijn vooral bang om toegang tot hun akkers en visgronden te verliezen omdat de concessie voor de aanleg van het kanaal de investeerder praktisch onbeperkte toegang biedt tot Nicaragua’s schat aan natuurlijke hulpbronnen. En juist deze boeren en vissers zijn van die hulpbronnen afhankelijk voor hun bestaan.

 

 

Een groot deel van het kanaal zal dwars door het Nicaraguameer in het Zuidwesten van het land lopen. Señor Alfredo Nuñez* woont al het grootste deel van zijn leven op het vulkaaneiland Ometepe, dat midden in het meer ligt. We ontmoeten hem op een pleintje in een van de dorpjes op het eiland, waar hij elke week op de markt staat met de groenten die hij zelf teelt. Hij maakt zich, net als bijna alle 35 duizend inwoners van het eiland, grote zorgen. Het meer is het grootste zoetwaterreservoir van de regio, en men vreest dalende visstanden en slechtere waterkwaliteit. De weidse watervlakte zal worden doorkruist door enorme schepen die te groot zijn voor het Panamakanaal, maar nu toch gebruik zullen kunnen maken van de kortere weg tussen de Atlantische- en de Grote Oceaan. “Maar het meer is op sommige plaatsten maar 8 meter diep, terwijl het minstens 35 meter diep moet zijn voor de echt grote containerschepen”, zucht Alfredo. “Ze gaan explosieven gebruiken om het kanaal uit te diepen en dat is funest voor het ecosysteem.”

 

Verzet kost tijd en geld

Het leven van de eilandbewoners is compleet overhoop gegooid sinds de plannen voor het kanaal bekend werden. Meerdere mensen hebben eind oktober een aantal dagen in de cel gezeten vanwege het meedoen aan een demonstratie tegen het kanaal. Alfredo kijktons met een vermoeide blik aan. “En dat is nog het minste. Al ons geld gaat op aan het protesteren. We moeten de boot nemen om de andere mensen in de Kanaalzone te ontmoeten en protesten voor te bereiden en dat kost geld. Ik ken mensen die in de VS zitten om geld te verdienen zodat ze hun schulden kunnen afbetalen.” Naast geld, kost het ook veel tijd. “Boeren zoals ik produceren minder voedsel omdat we een groot deel van onze tijd bezig zijn ons te organiseren tegen de komst van het kanaal.”

 

 

Veel lokale boerenfamilies zijn bang dat ze van hun land zullen worden gezet, en die angst is gegrond: langs beide kanten van het kanaal komt een strook van tien kilometer in handen van de investeerder uit Hong Kong. Alle mensen die er nu wonen - volgens de overheid 30.000, volgens critici eerder tussen de 100.000 en 200.000 – zullen verplaatst moeten worden. Ze zullen op basis van de kadastrale prijzen gecompenseerd worden voor hun land. Maar die prijzen liggen vaak ver onder de marktwaarde, dus ergens anders land kopen zit er niet in. En mensen die geen officiële landtitel hebben, krijgen niets. Veel families kunnen dus geen kant op, en die mensen zoeken nu al hun heil in gebieden die officieel beschermd natuurgebied zijn.

 

Zonder pardon

“Het is bijna niet te geloven, maar er is binnen één week een wetswijziging doorgevoerd die maakt dat de Chinese investeerder de komende 100 jaar toegang geeft tot álle natuurlijke hulpbronnen in heel Nicaragua, om zijn projecten te kunnen ontwikkelen.” vertelt Mónica López, activist en milieuadvocate. “Onder deze nieuwe wet kan iedereen zonder pardon van zijn land worden gezet, zonder enige tegenspraak. En er zijn ook plannen om de termijn dat iemand kan worden vastgehouden voordat hij wordt voorgeleid, uit te breiden. Die termijn is nu 48 uur, maar wordt straks, onder het mom van staatsveiligheid, 45 dagen!”

 

 

Dit verhaal is illustratief voor wat er op grote schaal in de hele wereld gebeurt. Overal worden grote infrastructuurprojecten uit de grond gestampt waarbij de lokale bevolking en de natuur het moeten ontgelden. Er zijn wel internationale standaarden en verdragen die de negatieve gevolgen van dit soort projecten op mens en milieu zouden moeten voorkomen, maar in de praktijk worden die vaak door overheden en financiers genegeerd of moedwillig omzeild. Contracten worden achter gesloten deuren beklonken, wetten die de rechten van de lokale bevolking beschermen worden uitgehold, gemeenschappen worden bedreigd en gedwongen om hun toestemming te geven voor het project, zonder van tevoren te zijn geconsulteerd en zonder toegang te krijgen tot de juiste informatie.

 

Nederlandse watersector en brievenbusmaatschappijen

Nederland is betrokken bij veel infrastructuurprojecten wereldwijd en dat is ook hier in Nicaragua het geval. Niet zo gek, want het Nederlandse bedrijfsleven heeft veel expertise op het gebied van watermanagement, havenzaken en baggeren. Eind 2014 heeft de Nicaraguaanse Minister van Binnenlandse zaken uitvoerig gesproken met ruim tien Nederlandse bedrijven die allemaal hopen dat de aanleg van het kanaal ze flink wat werk zal opleveren. Deze bedrijven, die pretenderen voorlopers te zijn op het gebied van duurzaamheid, moeten zich afvragen of het slim is bij te dragen aan de uitvoering van een project dat op grote schaal mensenrechten schendt.

 

Maar Nederland is ook op een nog andere manier betrokken bij het project: zeven brievenbusmaatschappijen die gevestigd zijn in ons land maken onderdeel uit van de financiële architectuur achter het project. Het zijn buitenlandse bedrijven die investeren in het kanaal en zich op papier in ons hebben land gevestigd om te profiteren van ons gunstige belastingklimaat. Zo helpt de Nederlandse overheid indirect mee aan de financiering van het kanaal, terwijl Nederland juist een kritische rol zou moeten spelen. De Nederlandse regering zou mensenrechtenschendingen moeten aankaarten en veroordelen in plaats van de ogen te sluiten, contracten willen binnenhalen voor onze ‘topsector water’ en de financiering van dit project te faciliteren via brievenbusfirma’s.

 

Both ENDS zal de Nederlandse regering op die verantwoordelijkheid blijven wijzen en helpen de zaak regionaal en internationaal op de agenda van beleidmakers en financiers te zetten. Daarnaast blijven we onze partnerorganisaties ondersteunen in hun strijd tegen de grove schendingen van mensenrechten, landonteigeningen, intimidatie en de verwoesting van het milieu die met de aanleg van het kanaal gepaard gaan.

 

*naam is om veiligheidsredenen gefingeerd.

 

 

Voor meer informatie over het Nicaraguakanaal, zie:

 

Artikel Al Jazeera december 2015

Artikel the Tico Times januari 2016

 

en voor leden van De Correspondent:

Hoe het grootste bouwproject ter wereld een land verdeelt