Palmolie, water en vrouwen: het belang van gender in het stroomgebied
Fotoverslag - Zoals in veel gemeenschappen in Indonesië, draait het leven in Semanga (West Kalimantan) om een rivier. De ongeveer 90 huizen volgen de oever van de rivier de Sambas, elk met een pad naar een klein ponton waar visvallen en manden staan opgestapeld en boten zijn vastgebonden.
Generaties lang was de rivier de basis voor de welvaart en het welzijn van de gemeenschap; de rivier zorgt voor vers drinkwater, spoelt hun toiletten en wast hun afval weg; de rivier is de snelweg naar de dichtstbijzijnde stad, een primaire voedselbron, een plek om te baden, wassen en spelen, een bron van levensonderhoud, en de waterstand in de natte en droge seizoenen markeren de hoogtepunten van de sociale en culturele kalender van de gemeenschap.
"...en toen kwamen de plantages."
Afwateringskanaal op een palmolieplantage nabij Semanga
Maar de rivier begon te veranderen toen eind jaren negentig palmolieplantages arriveerden, en het leven van de mensen in Semanga veranderde mee. Eerder dit jaar bezocht ik Semanga met onze lokale partnerorganisaties Ecoton en Gemawan. De verhalen die ik hoorde waren zowel hartverscheurend als inspirerend.
Palmolieplantages zijn berucht vanwege hun ecologische en sociale gevolgen, maar er is nog relatief weinig bekend over de invloed van palmolieplantages op lokale watervoorraden en stroomgebieden. Daarom steunt Both ENDS samen met partners lokale gemeenschappen in twee districten in West-Kalimantan bij het begrijpen van de impact van omliggende palmolieplantages op hun rivieren, waterbronnen, gezondheid en levensonderhoud. In Semanga werken Ecoton en Gemawan met vrouwen om rivierverontreiniging in kaart te brengen in het kader van een onderzoeks- en belangenbehartigingsproject, ondersteund door ELSAM.
Leden van de vrouwengroep testen water uit het afwateringskanaal op de aanwezigheid van vervuiling door pesticiden en kunstmest.
"We weten dat de rivier ziek is."
De mensen in Semanga weten dat de rivier verziekt is door de vervuiling.
De Sambas en zijn zijrivieren die langs de plantages stromen, vormden voor veel vissoorten een schuil- en broedplaats. De rivier stond bekend om zijn gigantische zoetwatergarnalen. Nu zijn de wateren verstikt door de giftige afvoer van de plantages en palmoliemolens stroomopwaarts. Er zijn nog maar weinig vissen en veel vissoorten zijn verdwenen, waaronder een aantal van de Rode Lijst van bedreigde soorten van de IUCN. Het is jaren geleden dat er een reuzengarnaal is gezien in Semanga.
Twee leden van de Semanga-vrouwengroep testen het niveau van zware metalen in de Sambas.
Als visser kun je in Semanga niet langer meer je brood verdienen.
Veel dorpelingen vertrouwen nu op hun kleine stukjes land met rubberbomen en op werk op de plantage voor hun levensonderhoud. Beide zijn extreem zwaar werk, waarbij mannen en vrouwen elke dag rond 3 uur 's ochtends naar hun rubberbomen gaan voordat de hete zon opkomt, om in het donker rubber te tappen. Om 7 uur keren ze terug naar huis voor het ontbijt en om hun kinderen te zien, voordat ze naar de plantage gaan om te werken tot de vroege middag.
Vrouwen ondervinden de negatieve gevolgen het sterkst, omdat ze ook verantwoordelijk zijn voor huishoudelijke taken zoals wassen, schoonmaken en koken, en voor hun kinderen zorgen. Vrouwen werken bovendien als 'sproeiers' op de plantages - arbeiders die pesticiden en herbicide spuiten en kunstmest verspreiden, terwijl mannen worden ingezet om het zware werk te doen - zij oogsten de trossen uit de hoge palmen en laden ze op vrachtwagens. Sproeiers worden zelden voorzien van voldoende veiligheidsuitrusting; het is dan ook niet verwonderlijk dat velen chronische gezondheidsproblemen hebben door de langdurige blootstelling aan gevaarlijke chemicaliën.
"De rivier stinkt en laat een vettig gevoel achter op je huid dat er niet kan worden afgewassen."
Riska Darmawanti van Ecoton test water in een zijrivier van de Sambas
Er zijn meer problemen. Nu het rivierwater te vervuild is om te drinken, moet elk gezin tijdens het regenseizoen regenwater opvangen. Wanneer hun watervoorraden opraken in het droge seizoen, moeten ze water kopen in de dichtstbijzijnde stad of water verzamelen uit stroomopwaarts gelegen bronnen. Aangezien schoon water schaars en duur is, wassen en baden alle gezinnen nog steeds in de rivier. Hier lijdt hun gezondheid onder. Iedereen in Semanga heeft last van huidirritaties; een rode jeuk die niet weggaat, en een vettig gevoel dat je er niet afwast. Dit heeft vooral effect op kinderen, die graag in de rivier zwemmen en spelen, vooral tijdens het droge seizoen wanneer de waterspiegel laag en het verontreinigingsniveau hoger is. Ik vraag de vrouwen hoe de mensen in de gemeenschap de jeuk en irritatie kunnen verdragen. Ze antwoorden simpelweg dat dit 'het nieuwe normaal' in Semanga is - mensen hebben geen andere keuze dan het te accepteren.
Leden van de KUMPAI-vrouwengroep voor het mededelingenbord van de gemeenschap waar ze hun testresultaten opschrijven.
Om de gemeenschap te helpen bij het in kaart brengen en begrijpen van het verband tussen de plantages, de rivier, de visstand en hun gezondheid, leren Ecoton, Gemawan en ELSAM een groep lokale vrouwen hoe ze het rivierwater kunnen testen op verschillende verontreinigingen. De resultaten en implicaties communiceren ze naar de rest van de gemeenschap. De vrouwen, die hun groep 'KUMPAI' noemen, naar een gigantisch gras dat in overvloed groeit in de ondiepe wateren van de rivier, werken een bord in de gemeenschap bij met hun resultaten. Ze gebruiken indicatoren zoals PH, zware metalen, vaste stoffen en bacteriën om de gezondheid van de rivier te bepalen. Ze spreken ook met vrouwen die op de plantages werken over de soorten pesticiden, herbiciden en meststoffen die ze gebruiken, welke veiligheidsuitrusting ze krijgen en of ze gezondheidsproblemen hebben.
Watermonsters kunnen worden geanalyseerd met simpele hulpmiddelen
De vrouwen en de betrokken organisaties hopen dat het koppelen van de vervuiling in de rivier aan de op de plantages gebruikte chemicaliën de deuren voor de gemeenschap opent om met lokale autoriteiten en politieke vertegenwoordigers over mogelijke oplossingen te spreken.
De KUMPAI-vrouwen zijn wel bang dat als ze hun bezorgdheid uiten over de vervuiling in de rivier, andere leden van de gemeenschap hen niet zullen ondersteunen, vooral als ze de palmolieplantages betrekken waar veel mensen in het dorp nu werken en van afhankelijk zijn voor hun inkomen. De Semanga-gemeenschap zit, net als talloze andere gemeenschappen in palmolieplantagegebieden, in de val: nadat de plantages hun middelen van bestaan hebben verwoest, hebben ze weinig andere keuze dan op diezelfde plantages te werken om te overleven.
Een lid van KUMPAI werkt het mededelingenbord bij met de resultaten van de dag.
Desalniettemin geven de KUMPAI-vrouwen het goede voorbeeld en lichten ze hun dorpsgenoten voor over vervuiling, gezondheid, hygiëne, sanitaire voorzieningen en afvalbeheer. Langzaam bouwen ze steun op binnen de gemeenschap en verkrijgen momentum om de riviervervuiling en de krachtige plantagebedrijven erachter aan te pakken. Hun verhalen inspireren anderen - waaronder mij - om hoopvol te blijven dat een ander 'nieuw normaal' mogelijk is in Semanga: een verenigde gemeenschap rond een gezonde rivier die weer bruist van het leven.
"De vervuiling moet door iemand gestopt worden; laat ik diegene dan maar zijn."
Atika, lid van de Kampai vrouwengroep
"Ik sloot me aan bij Kampai omdat ik nieuwsgierig was en ik hoopte dat ik nieuwe vaardigheden zou leren. Ik voel me verantwoordelijk om de rivier te helpen, omdat deze nu zo vervuild is door de oliepalmplantages en ander afval. Ik wilde iets doen, maar wist niet wat. Mijn man was vroeger visser, maar zijn levensonderhoud is geruïneerd. Nu reist hij elk jaar naar Sanggau [ongeveer 600 km] om te helpen met de honingoogst. Wanneer hij in Semanga is legt hij om de drie dagen visvallen, maar de vangst is zo klein dat hij onze familie niet kan onderhouden. Tijdens het droge seizoen zijn er helemaal geen vissen.
De vervuiling moet ergens worden gestopt en het kan bij mij beginnen. Ik hoop de vissen terug te zien komen en dat mensen zullen stoppen met hun afval in de rivier te gooien. Deel uitmaken van Kampai is de sleutel om dat te bereiken."
"Ik hoop dat de volgende generatie de rivier weer kan gebruiken zoals wij vroeger deden"
Siti Hajar, lid van de Kampai vrouwengroep
"Ik hou van nieuwe dingen uitproberen en betrokken te zijn bij het gemeenschapsleven, dus stemde ik ermee in om mee te doen met Kampai toen ik hoorde dat de groep zich op de rivier zou richten. De rivier is een bron van leven, dus de gezondheid van de rivier is belangrijk voor mij. Voordat de palmolieplantages kwamen, gebruikten we de rivier om te drinken en te koken, maar nu is dat niet meer veilig. Het water heeft nu soms een gele kleur als we erin baden, die we niet met zeep kunnen afwassen. We hebben allemaal last van een jeukende huid in het droge seizoen. Ik hoop dat de volgende generatie de rivier weer kan gebruiken zoals wij vroeger deden."
"Ik maak me zorgen over de gezondheid van mijn kinderen en de toekomst van alle kinderen in het dorp. Daarom besloot ik er iets aan te doen"
Irriyanti, lid van de Kampai vrouwengroep
"Het levensonderhoud van mijn familie is afhankelijk van de rivier, ik was mijn kleren in de rivier, ik baad mijn kinderen in de rivier en we dronken allemaal uit de rivier. Sinds ik bij Kampai ben gekomen, ben ik me erg bewust geworden van de riviervervuiling en mijn eigen afval. Ik zie gezinnen hun afval en luiers in de rivier gooien. Ik maak me zorgen over de gezondheid van mijn kinderen en de toekomst van alle kinderen in het dorp. Ik besloot er iets aan te doen, dus kocht ik wasbare luiers in de stad en introduceerde ze in het dorp. Nu verkoop ik ze hier. Ik hoop alle vrouwen in Semanga te overtuigen wasbare luiers te gebruiken, zodat er binnenkort geen luiers meer in de rivier drijven."
De activiteiten van ELSAM, Ecoton en Gemawan worden ondersteund door de Fair Green and Global Alliance (FGG) en de Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA).
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /
Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA)
GAGGA bundelt de krachten van de vrouwenrechten- en milieubewegingen om een wereld te realiseren waarin vrouwen toegang hebben tot hun rechten op water, voedselveiligheid en een schone, gezonde en veilige omgeving.
-
Externe link / 19 juni 2020
Het effect van palmolieplantages op vrouwen en water (jaarverslag 2019)
In 2019 kwamen vrouwen uit Semanga, Indonesië in actie om de waterkwaliteit in hun gemeenschap te verbeteren, die beïnvloed wordt door palmolielantages. "De vervuiling moet een keer stoppen, en ik kan daar een rol in spelen."
-
Nieuws / 2 juli 2019
Indonesië: Het recht van vrouwen op water
De kwaliteit van het water in de Brantas, de grootste rivier van Oost-Java, gaat snel achteruit ten gevolge van industrieel en huishoudelijk afval. De vervuiling heeft een onevenredig grote impact op vrouwen. Toch is hun aandeel in de besluitvorming beperkt. ECOTON helpt daar verbetering in te brengen.
-
Blog / 5 oktober 2018
ECOTON (of de achtbaan van Surabaya)
Door Marjolein van RijnVanaf het moment dat ik aankom in Surabaya beland ik de achtbaan die ECOTON heet. Ik kom langs om het werk van deze jarenlange Both ENDS-partner te leren kennen, en heb daarvoor krap drie dagen. Maar ECOTON doet veel, en alles tegelijk. Onvermoeibaar zetten ze zich dag én nacht in om de Brantas-rivier schoon te houden.
-
Evenement / 22 maart 2023, 13:15 - 14:30
Making finance for gender just water and climate solutions a reality!
The UN Water Conference is an important event that brings together stakeholders from around the world to discuss water and climate solutions. This year, GAGGA is organizing a side event during the conference that you won't want to miss!
On Thursday March 23rd, from 1.15 -2.30 pm, GAGGA will present their commitment to support, finance, and promote locally rooted, gender just climate and water solutions within the Water Action Agenda. This event will inspire other stakeholders to join in their commitment, while presenting inspiring examples of such solutions presented by local women from Nepal, Kenya, Paraguay, Mexico, and Nigeria.
-
Nieuws / 23 maart 2020
Vrouwen in Latijns-Amerika eisen hun recht op water op
Op veel plekken in Latijns-Amerika staat de toegang tot schoon water onder grote druk door overmatig gebruik en door vervuiling, vaak veroorzaakt door grootschalige landbouw of mijnbouw. De impact hiervan is groot, vooral op vrouwen. In maart, rond Internationale Vrouwendag op 8 maart en Wereld Waterdag op 22 maart, laten zij van zich horen en eisen ze hun recht op water op.
-
Transformative Practice /
De Negotiated Approach: inclusief en duurzaam watermanagement
De Negotiated Approach werkt van onderaf. Deze aanpak geeft gemeenschappen een stem bij het beheer van rivieren, waarborgt eerlijk en duurzaam gebruik van het water en voorkomt aantasting van kwetsbare ecosystemen.
-
Nieuws / 22 juni 2017
Demonstratie voor milieu- en mensenrechten in Guatemala
Op 5 juni, Wereldmilieudag, protesteerden gemeenschappen aan de zuidkust van Guatemala tegen de snelle opmars van grootschalige palmolie-, suikerriet- en bananenplantages in hun gebied. Utz Che', de lokale partner van Both ENDS, deed mee aan de mars.
-
Nieuws / 19 mei 2020
Vrouwen uit de Nigerdelta roepen Shell op te stoppen met het vervuilen van hun lucht en water
De bewoners van de Nigerdelta zijn al tientallen jaren het slachtoffer van lucht- en watervervuiling door de activiteiten van Shell. Dit jaar heeft vrouwenorganisatie Kebetkache uit Nigeria Shell tijdens de aandeelhoudersvergadering ter verantwoording geroepen voor de gevolgen. Olielekkages moeten worden opgeruimd en het affakkelen van de vrijkomende gassen moet stoppen. Dit is inmiddels des te urgenter geworden door de COVID-pandemie. Schoon water is immers hard nodig om te voorkomen dat het virus zich verspreidt.
-
Publicatie / 19 april 2016
-
Nieuws / 18 december 2017
Gemeenschappen dagen Guatemala voor de rechter vanwege waterrechten
Afgelopen maand heeft onze partnerorganisatie Utz Che' namens enkele gemeenschappen langs de rivier Madre Vieja een rechtszaak aangespannen tegen de Guatemalteekse staat. De gemeenschappen eisen onder andere dat hun recht op water gerespecteerd wordt en dat ze beschermd worden tegen watermisbruik en -vervuiling door grootschalige landbouw.
-
Publicatie / 8 januari 2021
-
Nieuws / 8 maart 2019
Start campagne “We, women are water” op Internationale Vrouwendag
Tijdens de maand maart, ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag (8 maart) en Wereld Waterdag (22 maart), voeren de Latijns-Amerikaanse partnerorganisaties van GAGGA een gezamenlijke campagne: "We, women are water".
-
Video / 12 september 2018
Water defenders
Latin American partner organizations of GAGGA launched the campaign "We, women, are water" in March 2018. This video was launched as part of this campaign, and emphasizes the role of women water defenders.
-
Video / 12 september 2018
Water is a common good
The Latin American partner organizations of GAGGA launched the campaign "We, women, are water" in March 2018. This video was launched as part of this campaign, and emphasizes the importance of recognizing water as a common good.
-
Video / 12 september 2018
Women are water
Latin American partner organizations of GAGGA launched the campaign "We, women, are water" in March 2018. This video was launched as part of this campaign, and emphasizes the role of women in the sustainable management of water in Latin America.
-
Nieuws / 8 maart 2021
GAGGA start de “We, Women are Water”-campagne van 2021
Op Internationale Vrouwendag (8 maart) begint de Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA) met de "We, Women are Water"-campagne om de aandacht te vestigen op de rollen, eisen en acties van vrouwen in de strijd voor toegang tot schoon water in de context van klimaatverandering.
-
Blog / 7 december 2017
Feminisme in Latijns-Amerika: rituelen, solidariteit en de link met het milieu
Door Tamara MohrFeminisme in Latijns-Amerika: rituelen, solidariteit en de link met het milieu
-
Nieuws / 3 juni 2020
FGG en GAGGA gaan door!
Afgelopen vrijdag 29 mei is bekend geworden dat zowel de Fair, Green and Global Alliance (FGG) als de Global Alliance for Green and Gender Action (GAGGA) zijn geselecteerd als potentiele Strategische Partnerschappen van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken voor de periode 2021 -2025. Both ENDS is blij dat de Nederlandse overheid serieus overweegt de financiering voor deze netwerken voort te zetten, omdat ze laten zien hoe gelijkwaardige samenwerking tussen grassroots organisaties en NGO’s over de hele wereld, blijvende verandering kunnen brengen in de positie van vrouwen, in het respect voor mensenrechten en in verduurzaming van handelsketens en financieringssystemen.
-
Externe link / 12 december 2019
Artikel op Vice Versa: ‘Een vrouw hoort niet in de schijnwerpers te staan’
Hoewel vrouwen het meest lijden onder de vervuiling van de Nigerdelta, vraagt men hen zelden naar de oplossing. Het partnerschap Global Alliance for Green and Gender Action wil dat veranderen: 'Te lang hebben mannen hier de beslissingen genomen en daaruit is niet veel goeds voortgekomen', zegt Martha Agbani. Op pad door de Delta.