Spelen in het steenkolenveld

 

Luchtvervuiling erger dan in Beijing

We zijn met de projectgroep van ons mensenrechtenproject in Mpumalanga, het centrum van de kolenmijnbouw in Zuid-Afrika. Deze regio is rijk aan mineralen zoals goud en platina, maar is vooral bekend omdat 83% van de meer dan 255 miljoen ton kolen per jaar die Zuid-Afrika gebruikt en exporteert, hier wordt geproduceerd. Waar de lokale bevolking vroeger landbouw bedreef, delven nationale en internationale bedrijven nu kolen. De mensen die er woonden zijn veelal zonder pardon van hun land gezet, met weinig tot geen compensatie. De grond en het water zijn ernstig vervuild door de bij mijnbouw vrijkomende en gebruikte chemische stoffen, en de luchtvervuiling is erger dan in steden als Beijing. De mensen wonen in krotten, kunnen geen gewassen meer verbouwen in de vervuilde grond rond de mijnen en kampen met ernstige longziekten.

 

Zelfs geen baan in de mijn

Ook de verwachte werkgelegenheid – de worst die de lokale bevolking was voorgehouden - bleef uit. Migranten uit Zimbabwe of Mozambique bleken goedkoper en kregen de meeste banen als mijnwerker. Sommige mannen werken nu illegaal in mijnen die verlaten zijn. Dat is levensgevaarlijk want er is geen enkel toezicht of veiligheidsmaatregelen. De werkloosheid en de uitzichtloosheid leidt ondertussen tot conflicten, alcohol- en drugsgebruik.

 

 

Extra zorgtaken

Vrouwen hebben het helemaal zwaar te verduren. Een vrouw heeft nauwelijks iets te zeggen in lokale overlegstructuren of onderhandelingen over compensatie, maar zij is wel degene die steeds meer moeite heeft om haar familie te voorzien van water, voedsel en brandstof. Ze moet niet alleen zorgen voor haar kinderen, maar ook voor familieleden die gezondheidsproblemen hebben door het stof en het vervuilde water. De mijnbouw floreert dus ten koste van de vrouwen, die er veel onbetaalde zorgtaken bij krijgen. Veel vrouwen komen noodgedwongen in de prostitutie terecht: de enige manier om nog een min of meer stabiel inkomen te verdienen. Behalve grote psychologische schade en gezondheidsrisico’s, zijn vrouwen hier maar al te vaak slachtoffer van seksueel geweld. Door de vrachtwagenchauffeurs bijvoorbeeld, die maandelijks drinkwater brengen waar iedereen van afhankelijk is, en waar maar al te vaak een seksuele wederdienst voor wordt teruggeëist.

 

Rechten claimen

 “Doet de lokale overheid dan niks?”, vraagt Philip Kilonzo van ActionAid Kenya. Helaas, het antwoord is duidelijk. De overheid is corrupt en profiteert van de winsten van de bedrijven. Zo weinig betekenen de in de wet vastgelegde mensenrechten op schoon water, voedsel en een schoon milieu blijkbaar in de praktijk. In ons project onderzoeken we hoe vrouwen deze zowel internationaal als nationaal erkende rechten kunnen claimen, en ondersteunen we lokale mensenrechtenverdedigers en vrouwengroepen om hun stem te laten horen.

 

Sterke vrouwen

En dat doen ze: in de schrijnende omstandigheden zien we hoe dappere mensen zich met hart en ziel inzetten om veranderingen op gang te brengen. Zo ontmoeten we Zethu Hlatshwago van Kathula Workers, die moestuinen aanleggen en natuurlijke bronnen beschermen om te laten zien dat er behalve mijnbouw ook andere manieren zijn om je brood te verdienen, die minder schadelijk zijn voor de gezondheid en het milieu. Matthews Hlabane van South African Green Revolutionary Council helpt mensen heel direct. Hij heeft bijvoorbeeld voor Emma een identiteitsbewijs geregeld, zodat ze sociale subsidies kan aanvragen. Zijn organisatie test ook de waterkwaliteit om bedrijven en de overheid aan te spreken op hun verantwoordelijkheid om de waterverzuring aan te pakken.

 

 

De aanhouder wint

We ontmoeten ook de sterke vrouwen die zich hebben verenigd in WAMUA: Women Affected by Mining in Action. Zij vertellen over het grote gebrek aan water en land. Over werkeloosheid. “Kwalificaties helpen je niet, je lichaam is je CV”, zegt Lorraine Thabisa Kakaza van WAMUA. Ze luisteren naar elkaar en schrijven hun verhalen op. Ze demonstreren bij of tegen de mijnen, schrijven petities en betrekken de media. “Net zo lang tot we gehoord worden”, aldus Lorraine. Want zoals Milka van project partner Forest Peoples Programme uit Kenya ook zegt: “Zoals een moeder haar huilende kind op de rug een tijdlang kan negeren, ze zal uiteindelijk wel luisteren en haar kind van de rug nemen om het te voeden.”

 

Speeltuin

En zo zullen ook wij doorgaan onze rol te spelen door hen te ondersteunen, hun verhalen de wereld in te helpen en op internationaal niveau aandacht te vragen voor de situatie. Zodat het mensenrecht op water, voedsel en een schoon milieu niet alleen op papier zal bestaan maar voor iedereen werkelijkheid wordt. Zodat kinderen naar school kunnen en uitzicht hebben op een beter leven. Want een zwart kolenmijnveld is geen speeltuin.