Baanbrekende lokale waterwet in Honduras

Water is een mensenrecht

"Vanaf 2010 erkennen alle VN lidstaten het ‘recht op water’ als mensenrecht”, vertelt Sanderijn. “Dat betekent dat alle mensen op de wereld recht hebben op schoon en veilig water. Maar dan ben je er nog niet. Overheden moeten dat recht ook opnemen in lokale en nationale wetgeving en beleid, zodat mensen er daadwerkelijk aanspraak op kunnen maken. In Honduras werd het recht op water in 2013 opgenomen in de nationale grondwet, maar de uitvoering ervan laat nog te wensen over.”

Illegale vergunningen

Sinds de coup van 2009 zijn er in Honduras steeds meer hevige conflicten over de verdeling van water. De nationale overheid geeft op grote schaal – vaak illegale - vergunningen aan machtige bedrijven voor mijnbouw, toeristische activiteiten of de aanleg van grootschalige dammen. Die activiteiten leggen een enorm beslag op de rivieren; er is steeds minder water beschikbaar en het wordt ook nog eens ernstig vervuild. Rampzalig voor de bewoners van het gebied – vooral vissers en boeren - die van de rivier afhankelijk zijn om in hun levensonderhoud te voorzien.

Volksvertegenwoordiging voor water

“In Honduras bestaan - net als in een aantal andere Centraal-Amerikaanse landen - zogenaamde watercomités – een soort waterschappen met vertegenwoordigers uit de gemeenschap. Een uniek systeem, omdat plaatselijke bewoners zo echt invloed kunnen uitoefenen op de manier waarop er met het water uit de rivier wordt omgegaan. Helaas krijgen de comités onder het huidige regime in Honduras steeds minder te zeggen. ARCA, onze partnerorganisatie in Midden-Amerika, helpt daarom sinds vorig jaar een aantal watercomités een vuist te maken voor waterbeleid dat rekening houdt met de behoeften van de lokale bewoners. ARCA trainde de deelnemende comités in het maken van goede plannen om beleid te beïnvloeden: daarvoor moest een goede probleemanalyse worden gedaan, in kaart worden gebracht hoe de huidige wetgeving precies in elkaar zit, en welke partijen allemaal betrokken zijn.”

Praktische plannen

In de regio Atlántida bracht een vereniging van watercomités zo’n strategisch plan in praktijk. In het gebied  wordt de watervoorziening en daarmee het bestaan van ruim veertigduizend mensen bedreigd door zeer vervuilende mijnbouw en door waterkrachtcentrales. De vereniging ontwikkelde zelf, op basis van al bestaande land- en waterwetgeving, voorstellen voor een beter beheer en gebruik van land en water. In het plan krijgt water voor mensen prioriteit boven andere (commerciële) gebruikers, worden mijnbouwvrije zones’ ingesteld en zogenaamde ‘microstroomgebieden’ als beschermd gebied aangemerkt.

Succes

De watercomités legden hun plannen voor aan lokale autoriteiten en vertegenwoordigers van het ministerie van milieu, en organiseerden rondetafelgesprekken met autoriteiten en gemeenschappen. Na veel onderhandelen besloten twee gemeentes (El Porvenir en San Francisco) vorig jaar het plan aan te nemen. In de lokale wetgeving is nu vastgelegd dat water voor menselijk gebruik prioriteit krijgt boven andere gebruikers en dat de microstroomgebieden in de regio beschermd gebied zijn. In de gemeente van La Masica zijn mijnbouwvrije zones ingesteld om te voorkomen dat de rivier vervuilt en opdroogt.

Mijlpaal

Lokale gemeenschappen kunnen nu gebruik maken van de lokale wet om het recht op water, dat door de nationale overheid is erkend, daadwerkelijk af te dwingen. De vraag blijft wél of deze wet in de praktijk inderdaad zal worden nageleefd. De nationale overheid moet weliswaar de lokale regelgeving respecteren, maar dat gebeurt lang niet altijd: corruptie en druk vanuit de grote bedrijven zijn in Honduras schering en inslag. Sanderijn: “Maar misschien is dat juist wel de grootste mijlpaal: dat de watercomités met hulp van ARCA ondanks corruptie en intimidatie toch dit resultaat hebben behaald!”

Both ENDS werkt al jaren met ARCA aan zogenaamd ‘participatief waterbeheer’: waterbeleid waarover alle belanghebbenden kunnen meepraten en meebeslissen. Ook dit project hebben we zowel financieel als inhoudelijk gesteund, door actief mee te denken over hoe ARCA het beste resultaat kon behalen.

Informatie over ARCA

Wat doet Both ENDS verder op participatief waterbeheer

foto: Kristin Klein op Flickr