Both ENDS

Nieuws / 9 June 2022

Burghard Ilge en Fernando Hernandez: "Deze WTO-top wordt belangrijker dan ooit"

De komende week is Genève het epicentrum van de wereldhandel, als handelsministers en andere hoogwaardigheidsbekleders uit de hele wereld samenkomen voor de ministeriële top van de Wereld Handels Organisatie (WTO). Liesje Schreinemacher, de Nederlandse minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, gaat er met een delegatie naartoe. Onze collega Burghard Ilge gaat mee als officieel delegatielid om de maatschappelijke organisaties te vertegenwoordigen. Collega Fernando Hernandez reist eveneens naar Genève, en zal buiten de conferentiezaal samen met andere maatschappelijke organisaties uit de hele wereld de onderhandelingen volgen en proberen te beïnvloeden.

In de WTO komen ministers van Handel en autoriteiten van over de hele wereld bij elkaar om de kaders en richtlijnen van handel in goederen en diensten te bespreken en te bepalen. Dergelijke regels hebben wereldwijde gevolgen voor het welzijn van miljarden mensen. In de komende weken zullen harde onderhandelingen worden gevoerd over onder andere visserijsubsidies, landbouw, de WTO-regels over intellectueel eigendom – de afgelopen twee jaar heel actueel vanwege de COVID pandemie – en de hervorming van de WTO zelf. Volgens Burghard en Fernando wordt deze WTO-top daarmee belangrijker dan ooit tevoren.

Wat is die top eigenlijk, wat is het doel en wie gaan er over het algemeen naartoe?

Burghard: "De WTO bestaat uit allemaal verschillende onderdelen en heeft overlegstructuren op verschillende niveaus. De ministeriële conferentie, waar we nu naartoe gaan, is daarvan de belangrijkste. Daar worden alle belangrijke besluiten over de WTO genomen. Er wordt onder andere onderhandeld over nieuwe WTO-regels, allemaal op het gebied van handel, de naam zegt het al. In 2001 werd een nieuwe onderhandelingsronde gestart, de zogenaamde Doha-development round. Die ronde loopt nog steeds, er is nog steeds geen overeenstemming bereikt. Er wordt in deze ronde onderhandeld over verschillende onderwerpen zoals handel en landbouw, maar het belangrijkste doel van deze ronde is om de problemen die waarmee ontwikkelingslanden worden geconfronteerd als gevolg van de huidige WTO-afspraken, aan te pakken."

Fernando: "Maar de laatste jaren is er helaas weinig vooruitgang geboekt in deze onderhandelingen, vooral omdat de rijkere landen steeds minder bereid lijken om de onderhandelingen over de ontwikkelingsagenda van Doha voort te zetten. Een voorbeeld hiervan is de weigering van de rijke landen om de patenten op COVID-vaccins, die onder de WTO zijn vastgelegd, tijdelijk op te heffen.

Burghard, jij bent lid van de delegatie: wat betekent dat?

Burghard: "Ja, dat klopt. De Nederlandse regering neemt altijd drie adviseurs op in haar regeringsdelegatie naar de ministeriële conferentie: één vanuit het bedrijfsleven, één van de vakbonden en één van de NGO's. De Nederlandse regeringsdelegatie kan deze adviseurs dan raadplegen voor het geval er tijdens de vergadering specifieke vragen zouden opkomen. Als lid van de delegatie mag ik niet met de pers spreken of deelnemen aan openbare evenementen die door maatschappelijke organisaties worden georganiseerd. Ik ben eigenlijk een soort boodschapper: ik praat met de maatschappelijke organisaties en probeer te begrijpen wat hun standpunten en behoeften zijn met betrekking tot de issues die voorliggen. Dat breng ik dan zo goed mogelijk over aan de Nederlandse delegatie.

En Fernando, jij zit dus aan de kant van de maatschappelijke organisaties?

Fernando: "Ja, dat klopt ook. Ik volg de onderhandelingen via een groot scherm, samen met een grote groep afgevaardigden van andere maatschappelijke organisaties vanuit de hele wereld. We hebben constant overleg en formuleren naar aanleiding van wat er wordt besproken onze gezamenlijke standpunten. Die proberen we dan over te brengen aan de pers en aan de verschillende delegaties, dus we zullen ook heel goed samenwerken met NGO adviseurs, zoals Burghard is voor Nederland. De deelname van NGO's is van groot belang, aangezien dat waarover wordt onderhandeld enorme gevolgen heeft voor de mensenrechten, het klimaat en de voedselzekerheid, om maar enkele voorbeelden te noemen. Vaak zijn de ministers van Handel spreekbuizen voor de belangen van lobbyisten van het bedrijfsleven, en niet die van het maatschappelijk middenveld. Het is heel belangrijk dat wij daar met onze deelname, lobby en belangenbehartiging tegenwicht aan bieden."

Wat is jullie voornaamste boodschap op deze specifieke WTO meeting ?

Fernando: "Het is tijd om te erkennen dat ons huidige vrijhandelssysteem de wereldwijde ongelijkheidskloof heeft vergroot, lokale economieën heeft gedecimeerd, armoede heeft doen toenemen en honger en onveiligheid heeft verergerd. Er is veel dat de WTO kan doen, bijvoorbeeld op het gebied van intellectueel eigendomsrecht. Dat is helaas ook weer heel duidelijk geworden tijdens de COVID crisis: omdat er zulke strenge regels zijn onder de WTO, de zogenaamde TRIPS,  mogen de landen die geen patenten hebben op vaccins en medicatie, deze niet zelf produceren. Ze zijn dan dus volledig afhankelijk van de dure en vaak schaarse aanvoer vanuit de landen die deze patenten wél hebben, meestal de rijkere landen. Het wrange is dat de productie van vaccins en medicijnen vaak wel plaatsvindt in de armere landen op het Zuidelijk halfrond, maar dat ze bestemd zijn voor de rijkere landen. Wat de maatschappelijke organisaties uit de hele wereld willen, is een tijdelijke opheffing van het intellectueel eigendomsrecht onder de WTO, de 'TRIPS waiver' wordt dat genoemd, zodat alle landen in principe genoeg vaccin en medicatie kunnen produceren of het goedkoop kunnen krijgen. De EU, en vooral ook Nederland, ligt dwars. De motie Piri die begin dit jaar in de Tweede Kamer is aangenomen, lijkt tot nu toe weinig te helpen in de opstelling van EU in de onderhandelingen over een COVID TRIPS waiver."

Burghard: "Verder moeten er uitzonderingen komen voor het verbod op het opslaan en opkopen van voedselvoorraden. Overheden in ontwikkelingslanden doen dat soms, om hun kleine boeren te steunen en voedselhulp aan hun armere bevolking te kunnen bieden. Maar van de WTO mag dat niet omdat dat wordt gezien als illegale landbouwsubsidie. Maar onze voornaamste zorg is dat het argument van crisis misbruikt gaat worden om nu snel afspraken door te drukken die ongunstig zijn voor ontwikkelingslanden. Dat is al vaker gebeurd en dat is een reële mogelijkheid."

Wordt er op de WTO-top eigenlijk geluisterd naar maatschappelijke organisaties?

Fernando: "Nou, niet echt. En dit is dubbel problematisch: aan de ene kant heeft het maatschappelijk middenveld geen formeel zeggenschap over wat er op het spel staat en aan de andere kant vereist de huidige wereldwijde crisis dat er juist ook in de WTO rekening wordt gehouden met stemmen van onderaf. De WTO geeft wel briefings voor maatschappelijke organisaties tijdens de conferentie over wat er gebeurt en hoe de onderhandelingen gaan, maar maatschappelijke organisaties moeten hun zorgen en wensen bij de regeringen van landen neer leggen. Dat kan dus niet direct bij de WTO. Soms proberen we als groep via de internationale pers of via symbolische acties, aandacht te generereren voor de issues waarover wij ons zorgen maken, om zo de druk wat te verhogen."

Wat zou er volgens jullie moeten gebeuren tijdens de WTO-meeting, wanneer gaan jullie met een tevreden gevoel naar huis?

Burghard: "De vraag is hoe ambiteus we kunnen zijn. Om te beginnen zouden de landen die nu in aparte groepjes onderling aan het onderhandelen zijn over onderwerpen waar de WTO geen mandaat voor heeft, daarmee moeten stoppen. Ze moeten investeren in het brede onderhandelingsproces tussen alle WTO-leden. Aparte, bilaterale onderhandelingen tussen landen of groepen landen zijn sowieso verboden onder de WTO, maar het gebeurt toch op grote schaal, alweer vooral tussen de rijkere landen. En dan de visserijsubsidies, ook een heikel punt. Ik zou tevreden zijn als de nieuwe WTO-afspraken daarover in lijn zouden zijn met processen van VN instanties die overbevissing bestrijden, in plaats van die processen te ondermijnen. Op dit moment wordt onder de WTO vooral grootschalige visserij gestimuleerd, en dat moet anders, daar is eigenlijk iedereen het over eens. Maar in de ijver om daar iets tegen te doen, lijkt het erop dat met de nieuwe regels waarover nu wordt onderhandeld, het ontwikkelingslanden moeilijker wordt gemaakt om hun eigen, vaak kleinschalige visserijsector te steunen en te ontwikkelen. Dat kan niet de bedoeling zijn."

Fernando: "Voor mij moeten de belangen van de planeet en de mensen die erop wonen voorop staan. De WTO moet tijdens deze top duidelijk laten zien dat dit inderdaad het geval is. En, natuurlijk: de VS, de EU en andere landen zoals Zwitserland moeten stoppen met het verzoek om een TRIPS waiver voor COVID-vaccins en -medicatie, dat wordt gesteund door een grote meerderheid van de WTO-leden, te dwarsbomen. Ook al zijn we door schade en schande wijs geworden en hebben we niet heel veel hoop op afspraken die ontwikkelingslanden zouden helpen, toch blijven we steeds druk uitoefenen. Als we dat niet zouden doen, zou de balans nog veel meer doorslaan ten gunste van de grote bedrijven en rijkere WTO-leden zoals Nederland."

Voor meer informatie

Lees meer over dit onderwerp