De Pantanal staat in brand: hoe een wetland een brandhaard kon worden
De Pantanal, het grootste zoetwater-wetland ter wereld, heeft dit jaar te lijden onder uitzonderlijke en desastreuze bosbranden, veelal veroorzaakt door menselijk toedoen. In de laatste paar maanden alleen al is een stuk zo groot als Noord-Ierland afgebrand. Partnerorganisaties van Both ENDS in de regio vragen nu aandacht voor deze ecologische en sociale ramp.
De Pantanal is UNESCO-werelderfgoed dat zich over Bolivia, Brazilië en Paraguay uitstrekt. Het gebied, bestaande uit rivieren, moerassen en meren, met ertussen veengrond, graslanden en bossen staat bekend om haar unieke biodiversiteit en herbergt vele zeldzame diersoorten.
Dit jaar is er sprake van een historische droogte. Er viel 50% minder regen dan het jaar ervoor en in juni was het waterpeil van de Rio Paraguay, die de Pantanal voorziet van water, met 3,5 meter gedaald. Volgens Solange Ikeda van Both ENDS' lokale partnerorganisatie Instituto Gaia (Brazilië) staat de Rio Paraguay, normaal een machtige rivier, nu zelfs op sommige plekken droog.
De droogte komt niet alleen door klimaatverandering, maar ook door de ontbossing van de naastgelegen Amazone. De Pantanal is afhankelijk van regen die gevormd wordt door verdampend water uit de bossen van het Amazonegebied.
Menselijk ingrijpen maakt Pantanal kwetsbaar
Naast het veranderende lokale klimaat, wordt de Pantanal ook kwetsbaarder door menselijk ingrijpen. Solange Ikeda: "Ook door ontbossing en de aanleg van stuwdammen in zijarmen van de Paraguay-Rivier staat het water heel laag. Natte gebieden worden kleiner, en er is steeds meer brandbare stof aanwezig."
Daarnaast heeft de Pantanal, net als de Amazone, te maken met boeren die stukken bos - illegaal - afbranden voor veehouderij en sojaplantages. Door de droge omstandigheden kunnen deze brandjes zich makkelijk verspreiden.
Zo is het mogelijk dat in een gebied dat door de lokale bevolking "het waterkoninkrijk" genoemd wordt, al ruim een miljoen hectare is afgebrand.
Strijd voor bescherming van de Pantanal
Both ENDS werkt al decennia met een brede coalitie van organisaties (waaronder Instituto Gaia) aan de bescherming van de Pantanal tegen kanalisering, stuwdammen en ontbossing. Daarnaast zetten onze partners zich in voor de promotie van duurzame economische activiteiten, zoals agro-ecologische voedselproductie.
De branden in de Pantanal laten zien hoe belangrijk deze bescherming is. Niet alleen voor de biodiversiteit en het wereldwijde klimaat, maar ook voor het levensonderhoud van de mensen die er wonen: "Veel gemeenschappen in het gebied zitten nu al zonder voedsel", vertelt Solange Ikeda. "Gebieden die inwoners gebruiken voor kleinschalige landbouw en verzamelen van voedsel en medicinale planten zijn afgebrand. De neerslag van as vervuilt het water, waardoor we veel vissterfte verwachten de komende maanden. Er is een tekort aan schoon water en mensen hebben ademhalingsproblemen door de rook, en dat middenin de COVID-19 crisis."
Directe steun aan de lokale gemeenschappen is echter moeilijk te organiseren. Een expeditie van Instituto Gaia per boot om voedsel, water, hygiëneproducten en gezichtsmaskers uit te delen liep vertraging op omdat de boot vastliep in de laagstaande rivier.
Maatschappelijke organisaties bestrijden het vuur en de gevolgen
Vooralsnog laten nationale en lokale overheden het echter afweten in de strijd tegen de branden. Niet alleen is er de laatste jaren te weinig geld en publieke steun voor het tegengaan van illegale ontbossing; ook voor het bestrijden van de branden zelf zijn de budgetten gekort.
Maatschappelijke organisaties zoals Instituto Gaia doen zelf wat ze kunnen om de schade van de branden zoveel mogelijk te beperken. Gaia zet met een groep andere organisaties een project op om lokale brandweerbrigades te vormen, te versterken en te voorzien van financiële hulp. Daarnaast delen ze hun kennis en ervaringen met politici en moedigen ook lokale bewoners op om hun verhaal publiek te doen.
Wetlands hebben bescherming nodig van binnen- en buitenland
Maar zoals de Amazone invloed heeft op wat er gebeurt in de Pantanal, zo werken de gebeurtenissen in de Pantanal ook door tot in de Paraná Delta in Argentinië, een wetland dat zich uitstrekt tot de monding van de Paraná rivier bij Buenos Aires. Want ook in de Paraná Delta lopen de branden uit de hand, met als hoofdoorzaken het afbranden van land voor veehouderij in combinatie met extreme droogte, volgens Laura Prol van Both ENDS' parterorganisatie Taller Ecologista.
Milieuorganisaties in Argentinië ijveren al jaren voor een wet die wetlands zoals de Paraná Delta beschermt.
Ook Nederland en de EU kunnen meer doen om de neerwaartse spiraal in de Pantanal, de Paraná Delta en Amazone te stoppen. Waar de Nederlandse regering en andere Europese overheden nu actief steun bieden aan bedrijven om in deze gebieden infrastructuur zoals havens en waterwegen aan te leggen ten behoeve van de soja-sector (die voor een groot deel naar Europa wordt geëxporteerd), zouden ze hun collega's in Zuid-Amerika juist moeten aansporen deze ecosystemen en de gemeenschappen die ervan afhankelijk zijn te beschermen, en de import van aan ontbossing gelinkte producten zoals soja aan banden moeten leggen.
Voor meer informatie
Lees meer over dit onderwerp
-
Dossier /
Wetlands without Borders
Via het Wetlands without Borders-programma zetten we ons in voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord beheer van het wetlandsysteem La Plata Basin in Zuid-Amerika.
-
Dossier /
Soja: handel in ontbossing
De groeiende vraag naar soja heeft negatieve gevolgen voor mens en milieu in Zuid-Amerika. Both ENDS wijst Nederlandse actoren in de soja-industrie op hun verantwoordelijkheid en werkt met partners aan duurzame en eerlijke alternatieven.
-
Nieuws / 3 July 2024
Illegale houtkap verwoest de bossen van Suriname: De strijd van de Saamaka tegen ontbossing
Het Saamaka-volk in Suriname verzet zich al lang tegen de schending van hun landrechten door de overheid. Ondanks een uitspraak van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens (IACHR) in 2007 tegen deze schendingen, blijft de regering houtkap en mijnbouw toestaan op Saamaka-gebied zonder vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming (FPIC). Dit leidt tot ontbossing, landonteigening en verstoring van hun levensonderhoud. Een recent voorbeeld is de aanleg van een 42,7 km lange weg door hun gebied voor houtkap, blijkt uit een nieuw rapport.
-
Blog / 21 June 2024
Internationale samenwerking - juist nu!
Door Karin van BoxtelHet toekomstige kabinet navelstaart op eigenbelang. Door internationale samenwerking de das om te doen en drastisch te bezuinigen, negeert het dat Nederland simpelweg niet los staat van de wereld. Half juni debatteerde de Tweede Kamer der Staten-Generaal over de tussentijdse begroting buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. Ook daar benadrukten verschillende partijen de noodzaak van internationale samenwerking, dat diplomaten en posten daarvoor hun werk moeten kunnen blijven doen, en de langjarige ondersteuning voor maatschappelijke organisaties nodig blijft.
-
Pathway /
Pleidooi voor rechtvaardig beleid wereldwijd
Ons doel is om systemische verandering te bewerkstelligen op alle niveaus van sociale, politieke en economische instellingen, zodat deze onvoorwaardelijk de mensenrechten en de planetaire grenzen respecteren. Dit vereist beleidscoherentie en consistente besluitvorming in alle sectoren – van handel, financiën en energie tot voedselproductie, landbouw, klimaatactie en waterbeheer – en in alle geledingen van de samenleving, van individu tot nationaal niveau.
-
Nieuws / 16 May 2024
Bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking is kapitaalvernietiging
Door de bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking schiet Nederland zichzelf in de voet, stellen 10 maatschappelijke organisaties. Een betere wereld is ook voor Nederland van groot belang en juist in tijden van crisis moeten we blijven investeren in stabiliteit, vrede en veiligheid. De tien vragen de formerende partijen om de voorgenomen bezuinigingen op het ontwikkelingsbudget niet door te zetten: uit solidariteit met de rest van de wereld en in overeenstemming met Nederlandse waarden.
-
Blog / 15 April 2024
Het jaar van de waarheid: EU-Lidstaten aan zet om ontbossing daadwerkelijk tegen te gaan
Door Paul WolvekampDe EU is ’s werelds grootste ‘importeur van ontbossing’. Dit, als gevolg van de enorme volumes niet-duurzaam geproduceerde soja, hout, palm olie en andere grondstoffen die EU-lidstaten importeren. Het Europees Parlement en de Europese Raad hebben, na vele jaren vertraging, in december 2023 een wet aangenomen om dit probleem te adresseren: De EU Deforestation Regulation (EUDR)
-
Voor de pers / 4 March 2024
Certificatie hout uit Maleisië voor Nederlandse bouw mogelijk onterecht
-Dit is een gezamenlijk persbericht van Both ENDS, Keruan, SAVE Rivers Network, Bruno Manser Fonds en The Borneo Project-
Nederland is de grootste importeur van kozijnhout uit Maleisië. Al decennia protesteert en klaagt de lokale inheemse bevolking, gesteund door belangenorganisaties, over misstanden bij de houtkap, die bos verwoest en mensenrechten schendt. Staatssecretaris Heijnen van Infrastructuur & Waterstraat heeft een onafhankelijke expertgroep vorig jaar een kort onderzoek -op afstand- laten doen. Dit onderzoek is onlangs vrijgegeven en gedeeld met de advocaat van de belangenorganisaties. Daaruit blijkt dat de zorgen van de lokale bevolking mogelijk terecht zijn. De staatsecretaris gaat nu akkoord met een uitgebreider internationaal onderzoek en veldbezoek. Dat stemt de betrokkenen hoopvol. Ondertussen gaat de houtkap in Maleisië wel door, evenals de het bouwen met dit controversiële hout in Nederland.
-
Nieuws / 22 January 2024
Is de reputatie van Nederland als wereldleider op het gebied van waterkennis terecht?
Nederland is een grote speler in de mondiale watersector, maar niet zelden leiden onze investeringen tot mensenrechtenschendingen en milieuproblemen in de landen waar ze plaatsvinden. Aan welke knoppen kan een nieuw Kabinet draaien om de Nederlandse voetafdruk in het buitenland te verkleinen? Ellen Mangnus ging daarover in gesprek met verschillende experts: vandaag deel 3.
-
Nieuws / 21 December 2023
Nederland is zeker niet roomser dan de paus
Nederland is in eigen land vrij goed op weg met de energietransitie, maar ons land blijft Nederlandse investeringen in fossiele projecten elders stimuleren. Dat is natuurlijk niet in lijn met de klimaatdoelen en dit soort projecten veroorzaken bovendien flinke problemen in de landen waar ze plaatsvinden. Aan welke knoppen kan een nieuw Kabinet draaien om de Nederlandse voetafdruk in het buitenland te verkleinen? Ellen Mangnus ging daarover in gesprek met verschillende experts: vandaag deel 2.
-
Nieuws / 18 December 2023
Aanbevelingen voor Nederlands buitenlandbeleid dat werkt voor mensen en milieu
De Tweede Kamerverkiezingen zijn voorbij, het stof is enigszins neergedaald. Hoe het ook gaat eindigen, één ding valt op: het gaat in Nederland vooral over Nederland, het buitenland is nauwelijks een thema in de verkiezingen en de formatie. Sterker nog, sommige winnaars in de verkiezingen zouden zich het liefst juist verder afschermen van de wereld om ons heen.
-
Nieuws / 14 December 2023
Nederland kan agrarische voetafdruk drastisch verkleinen
Both ENDS kijkt in de weken na de verkiezingen waar de politiek in de komende jaren op kan sturen om de Nederlandse voetafdruk over de grenzen te verkleinen en het Nederlandse buitenlandbeleid juist te laten werken voor mens en milieu. Dat doen we door in vier dubbelinterviews met steeds een eigen expert en iemand van buiten de organisatie.
-
Nieuws / 15 November 2023
Het versterken van sociale bewegingen voor inclusief waterbeheer in Bangladesh
In de delta's van Bangladesh, die erg overstromingsgevoelig zijn, zetten mensen al generaties lang hun natuurlijke omgeving naar hun hand om landbouwproductie mogelijk te maken. Gedurende het grootste deel van het jaar werd door middel van tijdelijke ophogingen het getijdewater uit de uiterwaarden gehouden. Tijdens het regenseizoen mochten de rivieren vrijelijk stromen, waarbij het sediment zich op de uiterwaarden kon afzetten - dit was een belangrijk onderdeel van het deltavormingsproces.
-
Nieuws / 13 November 2023
De buitenlandse financiers van de Argentijnse lithiumkoorts: steun van exportkredietinstellingen voor lithiummijnbouw
De wereld heeft zeer dringend behoefte aan de overstap van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Deze enorme verandering plaatst het Mondiale Zuiden – opnieuw – in het middelpunt, dit keer voor de levering van de zogenaamde 'kritische mineralen', zoals litium uit Argentinië, die nodig zijn voor deze energietransitie.
-
Publicatie / 13 November 2023
-
Nieuws / 9 November 2023
Both ENDS ziet nieuw leiderschap tegemoet: Annelieke Douma en Karin van Boxtel zijn directeuren ad interim!
Both ENDS heeft vanaf 9 november twee nieuwe interim directeuren: Annelieke Douma en Karin van Boxtel. Na 15 jaar draagt Danielle Hirsch het directeurschap over. Momenteel is zij verkiesbaar voor de lijst GroenLinks / PvdA. Annelieke en Karin zullen leiding geven aan Both ENDS gedurende de transitieperiode naar een nieuwe directeur van Both ENDS. Het duo zit samen met het bestuur en de organisatie vol energie om de komende maanden aan de slag te gaan.
-
Voor de pers / 4 October 2023
Nieuwe database toont welke bedrijven op zwarte lijsten van financiële instellingen staan
Een coalitie van maatschappelijke organisaties heeft de Financial Exclusions Tracker gelanceerd: een nieuwe website die bijhoudt welke bedrijven door investeerders en banken zijn uitgesloten van financiering vanwege duurzaamheidskwesties. De meeste bedrijven worden uitgesloten vanwege links met klimaatverandering, wapens, of tabak.
-
Nieuws / 18 September 2023
Steun in de rug voor Liberiaanse vrouwen bij hun strijd voor duurzame verandering
In het hart van Liberia schrijft de Western Region Women Network Association (WERWONA) een verhaal over veerkracht, belangenbehartiging en transformatie. In september 2022 begon WERWONA — met steun van het Sustainable Development Institute, een partner van Both ENDS — aan haar missie vrouwelijke leiders en gemeenschappen in de county's Bomi, Grand Cape Mount en Gbarpolu te helpen hun rechten op land en natuurlijke grondstoffen terug te claimen. Dit laat zien hoe de samenwerking tussen Both ENDS en lokale organisaties bijdraagt aan positieve veranderingen in Liberia.
-
Nieuws / 24 August 2023
Erkenning voor het transformatieve werk van het ILED-netwerk door GEF
inheemse gemeenschappen spelen bij de zorg voor de belangrijkste ecosystemen die onze planeet rijk is. Twee van onze partners — het ILED-netwerk en AIDER (Peru) — wonnen gisteravond in Vancouver een subsidie als onderdeel van het Inclusive GEF Assembly Challenge Program. Onze collega Eva Schmitz was aanwezig om de prijs namens het ILED-netwerk in ontvangst te nemen.
-
Nieuws / 21 July 2023
Dichters steunen vissers in de Filippijnen
Vandaag stuurden marwin vos en Xavier Roelens onderstaand persbericht uit. Both ENDS is heel blij met deze gulle actie van de dichters. Niet alleen omdat deze nieuwe aandacht genereert voor de misstanden die plaatsvinden in de Baai van Manilla en voor de rol van Nederlandse bedrijven en overheid daarin. Minstens even belangrijk is dat de Filippijnse organisatie Kalikasan People's Network for the Environment (KPNE) en de gedupeerde vissergemeenschappen in de baai, met deze gift nog steviger van zich kunnen laten horen en kunnen opkomen voor hun geschonden rechten.