EU voorstel voor ISDS hervorming in TTIP raakt niet de essentie van ISDS-probleem

De meeste ideeën werden al in het voorjaar gelanceerd. De meeste gaan over de benoeming van arbiters en de procedures voor lopende arbitragezaken. Op het gebied van transparantie zijn er wel belangrijke verbeteringen [1]. Verder wordt er ook een nieuwe benaming van ISDS voorgesteld: Investment Court System, oftewel ICS.

Essentie van het ISDS-probleem

Helaas raakt het voorstel niet de essentie van het probleem van ISDS. Dit is een controversieel arbitragesysteem waarmee buitenlandse investeerders buiten de nationale rechtbank om overheden kunnen aanklagen voor beleid dat hun raakt. De fundamentele problemen van ISDS zijn als volgt:

1. ISDS geeft buitenlandse bedrijven de mogelijkheid om de binnenlandse rechtspraak links te laten liggen en financiële compensatie te vragen voor wettelijke overheidsmaatregelen bij internationale arbitragecolleges.

2. ISDS is een discriminatie van de eigen burgers en bedrijven. Het geeft buitenlandse investeerders niet alleen toegang tot bijzondere tribunalen en schadevergoedingen, maar er wordt ook met andere maatstaven geoordeeld.

3. ISDS geeft buitenlandse investeerders en grote bedrijven een machtig instrument in handen om overheden onder druk te zetten en compensaties te eisen voor maatregelen die op democratische wijze genomen zijn in het algemeen belang.

Bovendien negeert het voorstel de uitkomst van de eigen EU-consultatie, waarbij 97% van de inzendingen ISDS juist verwierp. EU Commissaris Malmström blijft erbij dat CETA, het vrijhandelsakkoord tussen de EU en Canada, niet meer gewijzigd zal worden, ondanks dat het nog niet eens ondertekend is. Dit ondermijnt elke mogelijke verbetering van ISDS in TTIP, omdat de meeste Amerikaanse bedrijven ook via CETA een klacht kunnen indienen tegen de EU en lidstaten. Verder zien we nu al dat verschillende vormen van ISDS gebruikt worden om landen in het Zuiden onder druk te zetten [2]. Met ISDS (of ICS) in een 'Westers' handelsakkoord zoals TTIP bestendig je deze aanpak én breid je die ook uit naar het Noorden.

Minder beleidsruimte dan in Amerikaanse ISDS-verdragen

Twee artikelen (Artikel 3.4 en 7) in het voorstel maken het mogelijk om afspraken die ergens anders zijn gemaakt (zoals in een geheim contract) een bindende werking te geven. In consultaties met de Nederlandse regering en de EU Commissie heeft Both ENDS herhaaldelijk op het grote probleem van deze zogeheten ‘umbrella clauses’ gewezen [3]. Om die reden heeft de VS dergelijke clausules in 2012 uit hun modelverdrag voor ISDS-akkoorden geschrapt. Echter, grote bedrijven zoals Chevron zien deze clausules graag terug in verdragen als TTIP (zie hun TTIP lobby brief), en het nieuwe EU voorstel komt hun hierin tegemoet.

Burghard Ilge van Both ENDS: "Wat heb je aan al deze nieuwe voorstellen voor meer transparantie als je niet eens weet welke rechten er nu allemaal beschermd gaan worden door zo’n verdrag? En betere rechters zijn misschien een mooie zaak, maar wat heb je er aan als de wetten die ze moeten gaan bewaken niet deugen?”

[1] Het EU voorstel gaat verder dan de minimum standaarden van de UNCTRAL transparantieregels van het verdrag van Mauritius (een verdrag dat trouwens nog steeds niet is getekend door de Nederlands overheid)

[2] Voor meer over de problemen met ISDS zie bijvoorbeeld ‘To change a BIT is not enough’ (Both ENDS, 2015)

[3] Zie bijvoorbeeld de inbreng van Both ENDS in de consultaties over ISDS in TTIP (13 juli 2014)

Foto: European Commission DG ECHO (flickr creative commons)