Grote bosbranden teisteren Zuid-Amerika

Both ENDS en lokale partners op het continent werken al jaren aan de bescherming van ecosystemen. “De gemeenschappen die we al jaren ondersteunen, zijn alles kwijt: hun gewassen, weilanden en bossen.”

Bijvoorbeeld in het Paraguay/Parana stroomgebied, als onderdeel van het Wetlands without Borders netwerk. In het licht van de huidige ongekende crisis vragen de partners nu meer aandacht voor deze door mensen veroorzaakte ramp en dringen ze er bij de wereldgemeenschap op aan om meer te doen om de lokale gemeenschappen te helpen bij de bestrijding van de branden, toegang te krijgen tot noodhulp en uiteindelijk te helpen bij het dringend noodzakelijke herstel van de verbrande gebieden. Ze zoeken ook steun in hun strijd tegen de roofzuchtige uitbreiding van de landbouwgrenzen – die aan de basis ligt van veel van de huidige branden. De meeste branden worden veroorzaakt door ontbossing en het illegaal rooien van land voor monocultuurgewassen zoals soja of veeteelt.

Het brandseizoen van dit jaar is al maanden aan de gang en terwijl september 2024 zich ontvouwt, blijven de bosbranden een ongeziene ravage aanrichten, onomkeerbare milieuschade aanrichten en alarm slaan over de toekomst van de kwetsbare ecosystemen van Zuid-Amerika. Door een gebrek aan neerslag verder naar het noorden in het Amazonegebied heeft het hele stroomgebied van de Paraná/Paraguay dit jaar te kampen met een van de ergste droogtes ooit. Het machtige rivierenstelsel staat in sommige gebieden bijna droog, waardoor de omringende bossen en draslanden zijn overgeleverd aan de genade van de branden met catastrofale gevolgen.

9% van de totale oppervlakte van Bolivia in brand

In Bolivia branden grote stukken bos in de regio Chiquitania en de oostelijke laaglanden.

Het NASA Earth Observatory rapporteert: “Op 6 september hadden branden meer dan 10 miljoen hectare van Bolivia verwoest, of ruwweg 9 procent van de totale oppervlakte van het land. Van de 42 miljoen ton koolstof die tussen mei en augustus in Bolivia is uitgestoten, was 33 miljoen ton afkomstig van branden in de staat Santa Cruz.”

Sara Crespo van de in Santa Cruz gevestigde organisatie Probioma doet verslag: “Dit jaar maken we een verschrikkelijke sociaal-milieucatastrofe mee. [Naast het verlies van kostbare ecosystemen...] zijn de huizen van veel inheemse gemeenschappen verbrand, waardoor honderden families hun hele levensonderhoud zijn kwijtgeraakt. De branden hebben hun zaden, gewassen en productiegebieden vernietigd. Ondertussen zijn de steden ondergedompeld in rook met een dodelijke geur en wordt de hele bevolking blootgesteld aan deze bedorven lucht – zonder dat iemand de verantwoordelijkheid neemt om de oorzaken aan te pakken. Degenen die alles verloren hebben, zullen nu afhankelijk zijn van noodhulp, zowel om de onmiddellijke crisis van rook en vuur het hoofd te bieden, als in de komende maanden wanneer ze hun productieve systemen opnieuw moeten opbouwen en de natuurlijke habitats waarvan ze afhankelijk zijn, moeten herstellen.”

Ook de Pantanal, 's werelds grootste tropische drasland, dat wordt gedeeld door Brazilië, Bolivia en Paraguay, lijdt als nooit tevoren. In de Braziliaanse Pantanal is het aantal branden met 2100% gestegen ten opzichte van het seizoen van 2023. Tot nu toe zijn er door de bosbranden in de Pantanal al meer dan 1,22 miljoen hectare in vlammen opgegaan, waardoor leefgebieden van wilde dieren zijn verwoest. De draslanden, die rijk zijn aan biodiversiteit en waar een unieke flora en fauna leven, zoals jaguars, miereneters, kaaimannen, vogels en andere bedreigde diersoorten, worden verwoest.

Solange Ikeda van Instituto Gaia in Caceres, Brazilië vertelt: “Hier in de Pantanal en Cerrado hebben de branden proporties aangenomen die we nog nooit hebben meegemaakt. Het is triest om te zien dat er zoveel biodiversiteit verloren is gegaan... dieren, planten en, erger nog, de huizen van de gemeenschappen langs de rivieren zijn door brand verwoest [inclusief] hun vee en landbouwgebieden. We hebben helaas alle omstandigheden voor het ontstaan van branden, nu we de afgelopen jaren een groot deel van de draslanden zijn kwijtgeraakt en er sprake is van extreme droogte en temperaturen boven normaal. [De branden] zijn voor bijna 100% veroorzaakt door menselijk handelen, en niet door kleine boeren (zoals vaak wordt gemeld), maar door de grootgrondbezitters. Dit jaar werd mijn eigen familie bijna 15 dagen geconfronteerd met het vuur toen het onze boerderij bereikte. [Leden van de familie] moesten zich aansluiten bij de brigades van de gemeenschap om te proberen het bosgebied met onze eigen handen te redden.”

“De branden worden niet veroorzaakt door kleine boeren,

maar door de grootgrondbezitters.”

Joao Andrade van het collectief PesquisAcao benadrukt dat “het de rol van de staat is om middelen beschikbaar te stellen, maar dat de staat ook de verantwoordelijkheid heeft om te reageren door degenen die tijdens de verbodsperiode vuurtjes stoken (voor landontginning) ter verantwoording te roepen voor milieumisdaden, waardoor de huidige straffeloosheid voor de wet wordt bestreden. Dat zou een democratische rechtsstaat, zoals Brazilië wil zijn, niet mogen toestaan.”

Sluiting van scholen in Paraguay

Verder naar het oosten is Paraguay zwaar getroffen door de bosbranden. De vlammen hebben grote delen van de bossen en graslanden van het land in vlammen doen opgaan. De rook van de branden tast ook hier de luchtkwaliteit in stedelijke gebieden aan, zo erg zelfs dat scholen in het land vanwege gezondheidsredenen gesloten moeten worden.

Hugo Olmedo, coördinator van CODES, Paraguay: “De gemeenschappen hebben alles verloren, hun gewassen, weilanden en bossen. De mensen die we al jaren ondersteunen bij de productie van biologische honing zijn nu hun bijenkorven kwijt en de bloemen die nodig zijn voor de toekomstige honingproductie. De huidige omstandigheden van een combinatie van bosbranden, droogte, lage rivierniveaus en vervuilde lucht die het moeilijk maakt om te ademen, betekenen dat we op dit moment niets anders kunnen doen dan hulp van buitenaf vragen om deze situatie te boven te komen – een situatie die duidelijk is veroorzaakt door de hand van de mens.”

Argentinië bedekt met rook

En nog veel verder naar het zuiden, langs de Parguay/Paraná rivier, zijn de gevolgen nijpend. De rivier, die een van de belangrijkste vaar- en transportwegen is, wordt onbevaarbaar door ongekend laag water en door branden die gebieden aantasten die normaal gesproken grotendeels onder water zouden moeten staan.

Valerica Enderle van CAUCE in Paraná, provincie Entre Rios: “Deze hele situatie maakt ons zo verdrietig en bezorgd. De bodem verliest leven, de fauna heeft geen voedsel of schuilplaats meer, ze verbrandt, de bomen en graslanden verbranden en de as die in onze tuinen valt, bereikt nu onze longen. We kunnen dit extractieve, roofzuchtige model niet blijven steunen, we moeten stoppen!”

Experts waarschuwen dat zonder belangrijke beleidsveranderingen en

wereldwijde samenwerking, de vernietiging van deze kritieke ecosystemen

jaar na jaar zal blijven versnellen.

Oproep tot wereldwijde samenwerking

Milieudeskundigen van lokale organisaties luiden de noodklok door de frequentie en intensiteit van deze branden te koppelen aan klimaatverandering en slecht landbeheerbeleid. Ondanks de voortdurende inspanningen om de branden te blussen, waarschuwen de experts dat zonder belangrijke beleidsveranderingen en wereldwijde samenwerking, de vernietiging van deze kritieke ecosystemen jaar na jaar zal blijven versnellen. De lokale organisaties die het voortouw nemen in deze strijd voor een van 's werelds kostbaarste ecosystemen hebben dringend behoefte aan meer solidariteit en financiële steun. Ondanks de milieuverwoesting van epische proporties staat de regio niet meer op de radar van veel donoren en filantropen. Door dit gebrek aan aandacht hebben de lokale milieuactivisten het gevoel dat ze in de steek worden gelaten en dat ze een van 's werelds meest extreme klimaatgevechten alleen moeten voeren. Daarom doen ze een beroep op de wereldgemeenschap om meer aandacht te vragen voor hun strijd en om meer financiële middelen voor de herstelwerkzaamheden die in de toekomst nodig zullen zijn.