Het Mandalika race circuit, en ‘races to the bottom’.

De races vinden plaats in parallelle werkelijkheden. Google je op Mandalika dan zie je vooral berichtgeving over de Grand prix motor races. Google je op de trefwoorden Mandalika en ‘humans’ , dan beland je bij de site van de mensenrechten commissie van de Verenigde Naties.

Tijdens de gebeurtenis van een race trekken militairen en para-militairen de gemeenschappen in, om te doen voorkomen dat er geen ontheemden en verdrevenen zijn, en dat alleen de Studio sport werkelijkheid nog bestaat.

Toch kwam de Hoge commissaris voor mensenrechten van de Verenigde Naties vooraf aan de races met een oproep aan de organisatie van de races en het Indonesische toerisme bureau om geen geweld te gebruiken, maar vooral ook om het landverlies en het verlies aan inkomsten dat mensen door het Mandalika project hebben geleden ongedaan te maken.

Both ENDS zet zich samen met Just Finance International en Indonesische organisaties in voor de bewoners van het gebied, die gedwongen werden hun land en huis voor de ontwikkeling van dit toerisme-project te verlaten. Nederland is een aandeelhouder van de Aziatische Infrastructuurbank, voor Both ENDS een extra reden om zich in te zetten voor de door het project getroffen gemeenschappen.

Het Mandalika racecircuit maakt voor Indonesië onderdeel uit van een nationaal plan om van Lombok een internationaal toeristenoord, zoals Bali, te maken.

Zelden ligt land echter leeg op ontwikkelaars (en toeristen) te wachten. De plek kent landschap en historie. In de tijd van de Nieuwe orde (1966-1998), toen het militaire regime van Soeharto het land regeerde, zijn er veel mensen van het land verdreven. Het land kwam daarna in handen van een bedrijf dat in handen is van een dochter van de dictator. Nadat dit bedrijf verbeurd werd verklaard kwam de grond in handen van de staat, welke het in 2008 overdroeg aan ITDC, de ontwikkelaar die het race-circuit in 2021 bouwde.

Door de jaren heen bleven er mensen wonen in het gebied. De projectontwikkeling die door de AIIB gefinancierd werd voorzag bij aanvang van de bouw in de herhuisvesting van een aantal van deze mensen, maar niet in huisvesting voor iedereen.

Dit heeft een aantal redenen: nooit zijn er vooraf door de bank publieke consultaties gehouden met de mensen in het gebied. Dit zou de bank een vollediger beeld hebben gegeven van de aantallen mensen die getroffen zijn en van hun middelen van levensonderhoud. De land-audit, die laat zien wie land zou kunnen claimen, is nooit openbaar gemaakt, dus ontstond er verder geen discussie over het beladen verleden, en er is geen duidelijkheid over wie het land rechtmatig bezit. Daarnaast hebben er altijd mensen van het gebied gebruik gemaakt, door het land te pachten om er op te wonen en om er voedsel op te verbouwen, of ze visten op zee.

Uiteindelijk werden er door de bank zo’n 60 huishoudens verplaatst naar aangewezen hervestigingslocaties, die ver van de kust lagen waar hun levensonderhoud ooit afhankelijk was van vissen en het kweken van zeewier. Op de nieuwe lokatie hebben de huishoudens slechts beperkte toegang tot schoon water en andere voorzieningen. Verder bleven er ongeveer 60 andere gezinnen vastzitten in tijdelijke opvangcentra waar ze kwetsbaar zijn voor verdere uitzettingen.

Internationale investeerders, zoals in dit geval de AIIB, hebben een juridische verantwoordelijkheid voor de duur dat een ontwikkelaar iets bouwt en stelt zich geen vragen bij een gebeurtenis uit een periode daarvoor.

De bank heeft het plan om voor het einde van dit jaar de Mandalika projectfinanciering af te ronden. Zolang de Bank en haar Indonesische klant niet een regeling treffen, die er voor zorgt dat bewoners hun land en inkomsten, met name uit visserij, kunnen behouden, zou dit onverantwoord zijn.

Deze juridische logica van een project geïsoleerd in de tijd zien wordt wordt ook op ruimte toegepast. De Bank stelt dat zij niet aan het race-circuit heeft meebetaald, maar de aanpalende toerisme voorzieningen, parkeerterreinen en andere infrastructuur, die met het racecircuit verband houden, financiert. Het race-circuit is in 2021 zonder AIIB financiering gebouwd, en dus draagt de bank geen verantwoordelijkheid voor de ontruimingen die daar voor plaatshadden.

Natuurlijk heeft de Indonesische overheid een eerste en verdere verantwoordelijkheid voor het welbevinden van haar eigen bevolking. Maar multilaterale banken, zoals AIIB en de Wereldbank hebben, als deelhebbers aan de internationale gemeenschap, ook een verantwoordelijkheid te nemen in het respecteren van mensenrechten als ook het naleven van mensenrechten door hun leden en klanten.