Nederland is zeker niet roomser dan de paus

Deze keer een gesprek met Linda van Dongen, Hoofd Klimaat bij ASN Bank en Niels Hazekamp, senior beleidsadviseur bij Both ENDS en specialist op het gebied van Nederlandse ondersteuning aan bedrijven in het buitenland.

Nederlandse handel en investeringen in het buitenland veroorzaken regelmatig mensenrechtenschendingen en schade aan de natuur. Wat zou Nederland moeten doen om dat te voorkomen?

Van Dongen: “Bedrijven komen onvoldoende in actie op het vlak van klimaat en mensenrechten. De wetgeving Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) is heel belangrijk om dit af te dwingen. Maar de Tweede Kamer heeft het invoeren van die wetgeving helaas doorgeschoven naar het volgende kabinet.”

Hazekamp: “Het is ook belangrijk dat de financiële sector als geheel onder sterkere controle komt te staan. Banken zitten nog voor miljarden euro’s in fossiele projecten en dat is niet verenigbaar met klimaatdoelstellingen. Ik denk dat wetgeving flink bij kan dragen aan het terugdringen van dat soort investeringen, want dan moeten investeringen daaraan getoetst worden.”

Van Dongen: ‘Alle financiële instellingen moeten van het ministerie van Financiën een klimaatactieplan hebben om hun CO2-uitstoot inzichtelijk te maken. Voor ASN Bank ligt de uitstoot in de financieringen en beleggingen die we doen. Deze uitstoot meten en rapporteren we al sinds 2015. Banken hebben ook een transitiepad moeten formuleren met als doel net zero in uiterlijk 2050. ASN Bank wil dit doel al in 2030 bereiken. Met net zero breng je de uitstoot zoveel mogelijk naar nul. Uitstoot die je niet naar nul kunt brengen haal je uit de lucht door het financieren van CO2-opname. Het is een verplichting: er wordt echt door het ministerie van Financiën op gehandhaafd.’

Hazekamp: “Niet alle financiële instellingen doen het blijkbaar zo goed als ASN, noch stuurt de overheid genoeg. Voor Milieudefensie aanleiding om een nieuwe klimaatrechtszaak tegen een bank, verzekeraar of pensioenfonds te beginnen.”

Wat vinden jullie van het argument dat een energietransitie slecht is voor de concurrentiepositie van Nederland?

Van Dongen: “Nederland heeft op de klimaattop in Dubai initiatief genomen om internationaal fossiele subsidies af te bouwen. Nu moeten we ook echt een voorbeeldfunctie hebben door te stoppen en anderen daarin mee te nemen en aan te jagen.”

Hazekamp :”Uit onderzoek blijkt dat voor elke miljoen euro geïnvesteerd in zonne-energie in plaats van in gas, drie keer zoveel banen worden ondersteund. Dit komt omdat de hernieuwbare sector arbeidsintensiever is. Bovendien zijn er ook veel mensen die banen willen die zinvol en toekomstgericht zijn.”

Hazekamp: “Nederland en een heleboel andere landen spraken in Glasgow af steun aan fossiele export te stoppen. Nu is het tijd voor de volgende stap; om alle exportsteun in lijn te brengen met de doelstelling om de aarde niet op te warmen boven 1,5 graden. Nederland had tijdens de klimaattop in Dubai, COP28, de kans om zich daarin bij andere landen aan te sluiten, maar pakte deze niet. Nederland laat keer op keer zien alleen in beweging te komen als de druk heel groot wordt. Dat zagen we bijvoorbeeld in Glasgow. Zonder die druk blijft ons land dralen en slenteren in de achterhoede. Maar als je achterblijft concurreer je jezelf op den duur weg.”

Van Dongen: “De uitstoot komt hoofdzakelijk van Westerse landen, terwijl de schade van die uitstoot voornamelijk in het mondiale Zuiden ervaren wordt. Het was daarom ook een belangrijk onderwerp en doorbraak op COP28. Maar het gaat lang niet ver genoeg. Enkele partijen willen al een klimaatneutraal Nederland in 2040. Ik vind ook dat Westerse landen dat verplicht zijn naar de wereld toe. We kunnen als Nederland een statement afgeven.”

Nederlandse bedrijven en overheid schermen vaak met het argument dat wanneer wij roomser dan de paus zijn, andere landen onze activiteiten in het buitenland overnemen.

Hazekamp: “Kennen jullie het nieuwe boekje van de paus? Daarin beschrijft hij dat de wereld waarin we leven aan het instorten is en wellicht het breekpunt nadert. Als íemand zich bewust is van de rol van het Westen in wereldwijde klimaatschade, dan is het de paus wel.”

Wat zou het nieuwe Kabinet als eerste moeten doen?

Van Dongen: “Het nieuwe Kabinet moet het zo snel mogelijk werk maken van degelijke IMVO-wetgeving, zodat de kaders duidelijk worden waarbinnen Nederlandse bedrijven in het buitenland kunnen opereren.”

Hazekamp: “Daar hoort bij dat de overheid alles op alles moet zetten om ervoor te zorgen dat de financiële sector zich houdt aan de klimaatdoelstellingen. We hebben een proactieve overheid nodig die de lijnen richting een klimaatneutrale voetafdruk uitzet en handhaaft, niet één die de kat uit de boom kijkt en wacht tot andere landen in beweging komen. Die afwachtende houding is funest voor de wereld en uiteindelijk dus ook voor onszelf.