Nicaragua: inheemse toestemming voor het kanaal is bedrog

De Rama, een volk bestaande uit zo'n 3000 mensen, leven aan de Zuid-Caribische kust van Nicaragua. Samen met de Kriol (afro) gemeenschappen in hun territorium hebben ze een erkend gemeenschappelijk grondgebied van meer dan 4000 vierkante kilometer, waar ze leven van de kleinschalige landbouw en visserij.

Toestemming van de Rama en Kriol?

Op 3 mei 2016 ondertekende de president van de Rama-Kriol Territoriale Regering (GTR-K) een akkoord met de Nicaraguaanse overheid, waarin hij toestemming verleent voor het gebruik van het Rama en Kriol-grondgebied voor het kanaal. De president van de GTR-K heeft hiervoor echter niet de bevoegdheid. Die ligt bij de dorpsraad van elke gemeenschap, die verplicht zijn hun positie te bepalen door het organiseren van dorpsvergaderingen. De handtekening van de president van de GTR-K is daarmee niet veel meer dan zijn individuele toestemming voor het kanaal.

Andere Rama en Kriol-gemeenschapsleiders hebben daarom een waarheidscommissie opgericht om aan te tonen dat de inheemse bevolking niet geraadpleegd is over het kanaal. Met steun van Both ENDS maakte mensenrechtenadvocate Maria Luisa Acosta van partnerorganisatie CALPI in augustus 2016 een reis door het Rama en Kriol-territorium. Uit de getuigenissen die zij verzamelde, blijkt dat er veel weerstand is onder de bevolking:

• "Als we ons territorium verliezen waar onze geschiedenis ligt, verliezen wij als inheems volk alles. Wij zijn dan geen inheemse groep meer. Zonder land zijn wij niks." - Lorenzo
• "De dieren, de oceaan, alles zal verdwijnen. We leven van de vis en de garnalen. Daarom protesteren we. Dit is ons thuis. We zijn het er niet mee eens!" - leider van Bangkukuk Taik

FPIC-principes niet gevolgd

Daarnaast zijn er internationale regels die gevolgd moeten worden bij projecten in inheems territorium: FPIC (Free, Prior and Informed Consent). FPIC houdt in dat lokale gemeenschappen inspraak hebben in projecten op hun territorium, zonder onder druk te worden gezet (free), voordat het project begint (prior) en op basis van juiste informatie (informed). Ook deze principes zijn bij de plannen voor het kanaal niet gevolgd:

Toestemming onder druk

Meerdere gemeenschapsleiders zijn betaald (600 dollar) om mee te reizen met een overheidsdelegatie die in de verschillende gemeenschappen informatie kwam geven over het kanaalproject. Hun aanwezigheid zou de delegatie meer legitimiteit moeten geven. Daarnaast vertellen verschillende leiders dat een overheidsfunctionaris geprobeerd heeft hen om te kopen, zodat ze toestemming zouden geven voor het kanaal.

Erger nog: twee broers die een stuk land bewerken precies op de plek waar het kanaal begint, zijn door militairen gewaterboard en in elkaar geslagen. Door blijvende gezondheidsproblemen hebben zij hun land moeten verlaten.

Consultatie begon te laat

De Rama en Kriol zijn niet op tijd geconsulteerd: noch voordat de omstreden 'Kanaalwet' werd aangenomen, noch voordat de regering de concessie uitgaf voor de bouw van het kanaal. Volgens de FPIC-principes had dat wel gemoeten. Ook al is het nog niet te laat - de bouw van het kanaal is nog niet begonnen - heeft de bevolking er geen vertrouwen meer in dat de regering naar hen zal luisteren.

• "Ik hoop dat iemand ons zal horen en ons zal helpen. Voordat de regering ons laat verdwijnen, ons zal vermoorden, ons land zal afpakken. [...] Maar wij zullen vechten tot het einde. [...] We zullen sterven, vechtend voor onze rechten." - 'Gutri'

Bewoners zijn niet geïnformeerd

Overheidsfunctionarissen hebben elke gemeenschap een of twee keer bezocht om het kanaalproject te presenteren. Daarbij vertelden zij dat het kanaal ontwikkeling, banen en projecten zal opleveren. Wat deze ontwikkeling, banen en projecten inhouden werd er niet bij verteld. Ook zijn potentiele negatieve gevolgen voor de gemeenschappen of het milieu niet genoemd en zijn er geen toezeggingen gedaan over compensatie voor deze gevolgen. Zelfs de bewoners van het dorp Bangkukuk Taik zijn niet geïnformeerd over de benodigde ontruiming en verplaatsing van hun dorp.

 Het verhaal moet naar buiten

Eind september hebben enkele gemeenschapsleiders en mensenrechtenadvocate Acosta de uitkomsten van het onderzoek gepresenteerd bij Both ENDS' partnerorganisatie Popol Na in de hoofdstad Managua. Omdat dialoog met de Nicaraguaanse overheid onmogelijk is, zullen de inheemse leiders hun zaak nu voorleggen aan de Interamerikaanse Mensenrechtencommissie, met steun van Popol Na en Both ENDS.