Vissersfamilies in Indonesië dienen klacht in tegen Nederlandse exportkredietverzekeraar Atradius DSB
Eind november hebben de organisaties WALHI Zuid Sulawesi (onderdeel van Friends of the Earth) en Both ENDS een formele klacht ingediend bij de Nederlandse exportkredietverzekeraar Atradius DSB. Ondanks de waarschuwingen van lokale gemeenschappen voor de negatieve gevolgen van een landaanwinningsproject in de baai van Makassar, adviseerde Atradius DSB de Nederlandse overheid om baggerbedrijf Boskalis een verzekering te geven voor de uitvoering ervan. De gevolgen voor de visstand, het strand en daarmee de levens van duizenden kleinschalige vissers en hun families blijken ernstig. Atradius DSB heeft van tevoren de schadelijke gevolgen niet voldoende onderzocht.
“De vissersfamilies zijn niet per se tegen landaanwinningsprojecten”, zegt Muhammad Al Amin, directeur van WALHI Zuid Sulawesi, die in Nederland op bezoek is, “maar ze willen betrokken worden bij de vormgeving en uitvoering van zo’n project. Het is namelijk best mogelijk om dit soort projecten te doen zonder dat ze allerlei nare gevolgen voor mens en natuur hebben.
Vissers betrekken in het proces
"De kennis en expertise van vissers is heel nuttig bij het in kaart brengen van mogelijke plekken waar zandwinning zo min mogelijk schade veroorzaakt", vervolgt Al Amin. "De vissers weten heel goed waar hun visgebieden zijn, welke gebieden kwetsbaar zijn en hoe het omliggende ecosysteem daar invloed op heeft. Maar de vissers zijn helaas helemaal niet betrokken in dit proces. Laat staan hun gezinnen. Iedereen werd voor een voldongen feit gesteld, toen het al te laat was en de schade al was opgetreden.”
Families verdreven
In het prestigieuze landaanwinningsplan, dat oorspronkelijk van de Indonesische overheid kwam, werd langs de kust ten zuiden van Makassar zand gewonnen. Dat zand zou vervolgens worden gebruikt om in de baai van Makassar vijf eilanden op te spuiten in de vorm van een Garudavogel. Het project was al snel zeer omstreden omdat de lokale overheid noch de Indonesische projectontwikkelaar het erg nauw nam met de rechten van de mensen die al in de baai van Makassar woonden. In 2014 werden 43 families met harde hand en zonder enige vorm van compensatie verdreven van het land waar ze al decennia woonden, maar dat nu bestempeld was als ‘projectgebied’. Atradius DSB heeft altijd volgehouden dat deze families werden verdreven voor ‘een ander project’, maar heeft deze argumentatie nooit onderbouwd.
Tot 80 procent minder vis
Het project ging pas in 2017 van start, toen de milieueffectrapportage uit 2013 inmiddels verlopen was. Volgens de Indonesische wet moest er een nieuwe komen, maar de projecteigenaar maakte zich er van af met een annex op de oude rapportage. Toen het de vissersgemeenschappen langs de kust duidelijk werd welke enorme gevolgen de zandwinning van Boskalis hadden, kwamen de protesten op gang. Niet voor niets, want de visstand daalde enorm. Sommige vissers zagen hun vangst met wel 80% verminderen.
Kusterosie
De zandwinning zorgde daarnaast voor enorme erosie; waar eerder de kust tot ongeveer een meter landinwaarts was geërodeerd door zeespiegelstijging, is de erosie nu op sommige plekken opgelopen tot 15 tot 20 meter. Op twee plekken zijn grote delen van begraafplaatsen aangetast, waardoor de begraven lichamen in de zee terecht kwamen. Door het verlies aan inkomsten zagen veel families zich genoodzaakt hun kinderen van school te halen om ze spullen te laten verkopen op straat.
Atradius DSB wist van de misstanden
Op 15 juni 2017 begon Boskalis met de zandwinning, wat leidde tot protesten van lokale vissers. Daardoor viel het werk drie dagen stil, en alleen door interventie van de politie kon Boskalis weer verder. Dit had een duidelijk signaal moeten zijn naar Atradius DSB en de Nederlandse regering dat het niet goed was gegaan met de betrokkenheid van lokale gemeenschappen rondom Makassar. Desondanks verleende de Nederlandse overheid op 27 juni 2017 alsnog een verzekering.
Both ENDS schakel tussen vissers en Atradius DSB
Both ENDS ondersteunt sinds 2016 samen met WALHI Zuid Sulawesi de vissersgemeenschappen. Aan de ene kant kijken we samen met hen hoe de ontstane situatie kan worden verbeterd, aan de andere kant wijzen we Atradius DSB op zijn verantwoordelijkheid, en op het niet naleven van zijn eigen sociale – en milieubeleid.
Klacht
Ondanks hun jarenlange protesten zijn en worden de gedupeerden vissersfamilies helaas niet gehoord door de projectontwikkelaars, –uitvoerders en -verzekeraar. Daarom besloten zij samen met WALHI en Both ENDS om Atradius DSB via een klacht op te roepen tot verbeteringen. De klacht heeft twee gronden: Atradius heeft haar eigen beleid niet goed toegepast en Atradius is direct gelinkt aan de sociale- en milieueffecten van het project, die het deels had kunnen voorkomen.
Eisen
De vissers vragen bovenal erkenning voor het feit dat ze een belangrijke rol hadden moeten spelen in het project, en voor het leed dat ze is aangedaan. Ook vragen ze Atradius DSB om alle mogelijkheden te onderzoeken om compensatie voor de getroffen gemeenschappen te krijgen. Ze roepen onder andere Atradius DSB op om hierover met hen in gesprek te gaan in Makassar. De gemeenschappen hopen dat Atradius DSB er in het vervolg beter voor zorgt dat, vóórdat een verzekering wordt gegeven, lokale gemeenschappen betrokken en zijn bij het project.
Thema's
Lees meer over dit onderwerp
-
Voor de pers / 25 mei 2022Toekenning exportsteun aan controversieel project in Manilla ondermijnt Nederlandse milieu- en MVO-ambities
De Nederlandse exportkredietverzekeraar, Atradius DSB, kondigde gisteren aan een exportkredietverzekering ter waarde van 1,5 miljard euro te verlenen aan Boskalis voor een controversieel landaanwinningsproject in de Filipijnen. De toekenning van de exportkredietverzekering voor dit project druist in tegen de Nederlandse ambities op het gebied van milieu en verantwoord ondernemen. Dat zegt een aantal Nederlandse en internationale organisaties waaronder Both ENDS, CARE Nederland, IUCN NL, Kalikasan PNE en Oceana Philippines.
-
Brief / 4 mei 2023
Brief NGO's aan exportkredietverzekeraar: MVO-beleid moet steviger
De Nederlandse overheid verleent via haar exportkredietverzekeraar Atradius DSB (ADSB) exportsteun aan bedrijven die activiteiten in het buitenland ondernemen. De staat wil dat projecten die het verzekert geen negatieve gevolgen hebben voor mens en milieu en stelt daarom eisen rondom maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Over het MVO-beleid liep tot eind april een consultatie waarop een coalitie van dertien maatschappelijke organisaties uit binnen- en buitenland, waaronder Both ENDS en Milieudefensie, heeft gereageerd.
-
Voor de pers / 18 september 2020Boskalis hoeft documenten over omstreden project niet te delen; vissers krijgen cruciale informatie niet
18 september - Het Nederlandse baggerbedrijf Boskalis hoeft informatie over de sociale- en milieurisico's van haar zandwinningsactiviteiten in het kustgebied bij Makassar, Indonesië, niet beschikbaar te maken voor de plaatselijke vissers die daar last van hebben. Dat heeft de rechter in Rotterdam vandaag bepaald in een kort geding dat milieu- en mensenrechtenorganisatie Both ENDS had aangespannen tegen het bedrijf. De rechter heeft Both ENDS niet-ontvankelijk verklaard en de zaak niet inhoudelijk beoordeeld. Both ENDS voerde de zaak ten behoeve van gedupeerde Indonesische vissers, nadat Boskalis herhaalde verzoeken om informatie over de effecten van haar werk openbaar te maken, had geweigerd.
-
Voor de pers / 1 september 2020Both ENDS spant kort geding aan tegen Boskalis ten behoeve van gedupeerde vissers Zuid-Sulawesi
Milieu- en mensenrechtenorganisatie Both ENDS spant een kort geding aan tegen het Nederlandse baggerbedrijf Boskalis, nadat herhaalde verzoeken om informatie over een omstreden zandwinningsproject in Zuid-Sulawesi, Indonesië, op niets uitliepen. Boskalis wint voor de kust van Sulawesi zand, waarmee de haven van de stad Makassar wordt uitgebreid. Door de zandwinning worden visgronden aangetast en kunnen lokale vissers onmogelijk nog in hun dagelijks levensonderhoud voorzien.
-
Brief / 28 juni 2022
Brief aan ministers: Force Majeure vereist heroverweging exportsteun gasproject in Mozambique
Op dinsdag 28 juni stuurde een groep maatschappelijke organisaties uit Europa en uit Mozambique, waaronder Both ENDS, een brief naar de staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdiensten en naar de minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. In de brief roepen de organisaties op om de beslissing tot het verlenen van exportondersteuning ter waarde van bijna een miljard euro voor onder andere baggerbedrijf Van Oord, terug te trekken.
Atradius DSB, de exportkredietverzekeraar die in naam van de Nederlandse Staat exportkredietverzekeringen verstrekt aan grote, risicovolle projecten, zegde deze steun vorig jaar toe aan het baggerbedrijf voor activiteiten in een omstreden gaswinningsproject in het noorden van Mozambique.
Voor de brief, zie de download-knop.
-
Nieuws / 28 juni 2022Brief maatschappelijke organisaties: ‘Nederland, stop exportsteun voor gasproject in Mozambique’.
Vandaag stuurde een groep maatschappelijke organisaties uit Europa en uit Mozambique, waaronder Both ENDS, een brief naar de staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdiensten en naarde minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. In de brief roepen de organisaties op om de beslissing tot het verlenen van exportondersteuning ter waarde van bijna een miljard euro voor onder andere baggerbedrijf Van Oord, terug te trekken.
-
Brief / 16 februari 2023
Publieke brief aan Schreinemacher en Van Rij: stop exportsteun aan gasproject Mozambique
Op donderdag 23 februari 2023 vindt in de Tweede Kamer een debat plaats over de exportsteun die de Nederlandse staat via Atradius Dutch State Business (ADSB) verleent aan bedrijven die in het buitenland activiteiten ondernemen. Ter voorbereiding van dat debat, stuurden Milieudefensie en Both ENDS vandaag een brief aan minister Schreinemacher van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en staatssecretaris Van Rij van Fiscaliteit en Belastingdienst.
-
Voor de pers / 19 mei 2021Ondanks geweld 900 miljoen euro Nederlandse exportsteun naar Van Oord in Mozambique
Op 25 maart jl, een dag na bloedige aanslagen in Noord-Mozambique, besloot de Nederlandse staat tot een exportkredietverzekering ter waarde van 900 miljoen euro voor de activiteiten van baggeraar Van Oord in het land. Het bedrijf voert baggerwerkzaamheden uit in een zeer omstreden gasproject dat volgens Mozambikaanse belangengroepen een belangrijke rol speelt in het escalerende geweld in de regio. Maatschappelijke organisaties Both ENDS, Milieudefensie en Oil Change International en de Mozambikaanse organisaties waarmee zij samenwerken, zijn geschokt over de gang van zaken en roepen de Nederlandse overheid en de Nederlandse exportkredietverzekeraar Atradius DSB ter verantwoording.
-
Brief / 12 juli 2021
Brief Ingebrekestelling van ministeries van Financiën en Buitenlandse Zaken en Atradius DSB
De ministeries van Buitenlandse Zaken, van Financiën en Atradius DSB besloten Nederlandse bedrijven exportkredietverzekeringen ter waarde van 903 miljoen euro te verstrekken voor hun deelname aan een gigantisch aardgasproject in Mozambique dat veel risico's voor mensen en hun leefomgeving met zich meebrengt. Om informatie op tafel te krijgen over de achtergrond van dit onbegrijpelijke besluit, diende Both ENDS op 7 december 2020, samen met Milieudefensie, Friends of the Earth Europe en SOMO, WOB-verzoeken in. Nog altijd hebben wij geen besluiten op onze verzoeken ontvangen. Omdat ze de wettelijke beslistermijn fors overschrijden, zijn de ministers en Atradius DSB door ons formeel in gebreke gesteld. Via een brief verzochten wij de overheid alsnog uiterlijk voor 13 juli 2021 op de WOB-verzoeken te besluiten.
-
Nieuws / 23 februari 2023Atradius DSB op het matje over exportsteun aan gasproject in Mozambique
Exportkredietverzekeraar Atradius DSB en de Nederlandse staat hebben onvoldoende geluisterd naar de zorgen van het maatschappelijk middenveld en de ambassade tijdens besluitvorming over een exportkredietverzekering aan baggerbedrijf Van Oord. Dat concludeert consultancybureau Proximities na onderzoek in opdracht van de Tweede Kamer. In maart 2021 besloot de Nederlandse staat, via exportkredietverzekeraar Atradius DSB, een verzekering ter waarde van 900 miljoen euro te verlenen aan Van Oord, voor het uitvoeren van baggerwerkzaamheden voor de kust van Noord-Mozambique: onderdeel van een gigantisch – en omstreden - gasproject.
-
Nieuws / 6 februari 2023Opinie: Vrijwillig verantwoord ondernemen werkt niet, toont Nederlands bouwproject in de Filippijnen
Dit opinieartikel verscheen op vrijdag 3 februari in dagblad Trouw
De misstanden bij de bouw van een vliegveld op de Filippijnen tonen aan hoe urgent wetgeving voor verantwoord ondernemen is, juist in Nederland, stellen Murtah Shannon (Both ENDS) en Maartje Hilterman (IUCN NL) namens een coalitie van Nederlandse en Filippijnse organisaties (zie onderaan).
-
Nieuws / 1 april 2022Brandbrief vanwege mogelijke Nederlandse steun aan controversiële landaanwinning in de Filipijnen
Op 17 maart 2022 heeft een coalitie van tien Filipijnse en Nederlandse maatschappelijke organisaties – waaronder Both ENDS – een brandbrief gestuurd aan staatssecretaris van Financiën Marnix van Rij. Met de brief deden we een dringende oproep aan de staatssecretaris om het besluitvormingsproces ten aanzien van mogelijke Nederlandse steun aan de ontwikkeling van het New Manila International Airport (NMIA) project in de Filipijnen te herzien. De reactie vanuit het ministerie op onze brief is echter teleurstellend.
-
Nieuws / 14 december 2020Groene exportsteun biedt toekomstperspectief
Op 12 december jl. kondigde het Verenigd Koninkrijk aan te stoppen met exportsteun voor fossiele projecten. Both ENDS is daar blij mee en vindt dat Nederland zo snel mogelijk dit goede voorbeeld moet volgen. Samen met organisaties in Europa en ver daarbuiten maken we ons al jaren hard voor het verduurzamen van exportsteun en andere financiële instrumenten van de overheid. De eerste en meest belangrijke stap daarin is het stoppen met het stimuleren van de fossiele brandstoffensector, en in plaats daarvan juist ondersteuning te bieden aan de ontwikkeling van duurzame energieopwekking.
-
Voor de pers / 13 december 2020Persbericht: Nederland kan niet achterblijven nu Verenigd Koninkrijk stopt met fossiele exportsteun
Nu het Verenigd Koninkrijk aankondigt te stoppen met exportsteun voor fossiele projecten, is er voor Nederland geen excuus meer om af te wachten. Dat vinden milieuorganisaties Both ENDS, Oil Change International en Milieudefensie. Dat is nodig voor de klimaatafspraken van het Parijsakkoord. Komende week stemt de Kamer over moties om een einde te maken aan de exportsteun voor winning, verwerking en transport van olie, gas en kolen.
-
Nieuws / 21 juli 2020Verzekert Nederland omstreden gaswinningsproject in Mozambique?
Eind vorige week maakte olie- en gasbedrijf Total bekend dat de Nederlandse overheid via haar exportkredietverzekeraar Atradius DSB onderdeel uitmaakt van een financieringspakket aan een omstreden gaswinningsproject in Mozambique. Het project, waar verschillende Nederlandse en buitenlandse bedrijven bij betrokken zijn, heeft grote gevolgen voor de plaatselijke bevolking en de natuur in de omgeving. Welk Nederlands bedrijf de overheid zou gaan verzekeren is nog onduidelijk.
-
Voor de pers / 24 november 2021Urgentie ontbreekt bij Nederland om exportsteun in lijn te brengen met Glasgow-verklaring
Tijdens de Klimaattop in Glasgow besloten 39 landen om per eind 2022 te stoppen met het ondersteunen van de fossiele energiesector. Zeven van deze landen kwamen onder leiding van Nederland vandaag samen om te praten over het vergroenen van het overheidsinstrument waar de meeste winst te behalen valt; de exportkredietverzekering. Tussen 2018 en 2020 verleenden alleen al deze zeven landen voor 20 miljard euro aan exportsteun voor fossiele projecten. De landen hebben vandaag dé kans laten liggen om afspraken te maken over de implementatie van de Glasgow-verklaring, aldus Oil Change International, Milieudefensie en Both ENDS.
-
Brief / 31 mei 2021
Brief aan Informateur Hamer over afbouwen fossiel exportsteun
Nederland moet zo snel mogelijk stoppen met het verlenen van exportsteun aan Nederlandse bedrijven voor vervuilende, fossiele projecten in het buitenland. Daarover schreef een brede coalitie van nationale en internationale maatschappelijke organisaties onder leiding van Both ENDS, Milieudefensie en Oil Change International vrijdag 28 mei 2021 een brief naar de onderhandelaars in de formatie.
-
Video / 21 oktober 2014The meandering roads of Suape
This video tells the story of the families that were forced out of there homes and evicted from their lands in the Suápe region in Brazil. The local authorities have decided to expand the shipyard and the sea-harbour, but they have failed to take into account the negative impacts on the local people and their environment. Dutch company Van Oord is executing part of the dredging, supported by export credit agency Atradius DSB.
-
Video / 21 oktober 2014Tatuoca, a stolen island
This video tells the story of the families that were forced out of there homes and evicted from their lands in the Suápe region in Brazil. The local authorities have decided to expand the shipyard and the sea-harbour, but they have failed to take into account the negative impacts on the local people and their environment. Dutch company Van Oord is executing part of the dredging, supported by export credit agency Atradius DSB.
-
Brief / 18 december 2020
Brief: 28 organisaties roepen FMO op tot meer transparantie
28 organisaties hebben een brief geschreven aan FMO waarin ze de bank oproepen om haar beleid en praktijk op het gebied van transparantie grondig te herzien en te versterken. Dit omvat onder meer de verbetering van informatievoorziening op de FMO-website volgens internationale standaarden, en een verplichting aan klanten om projectdocumentatie volledig openbaar te maken. Ook moet FMO ervoor zorgen dat die informatie begrijpelijk is voor de betrokken gemeenschappen en deze ook bereikt, zodat ze zinvol kunnen deelnemen aan besluitvormingsprocessen rond projecten.