Een exportkredietverzekering in lijn met Parijs

Vandaag is door twee onafhankelijke experts een juridisch advies uitgebracht over de internationaalrechtelijke verplichtingen van landen en hun exportkredietverzekeraars (EKV's) in relatie tot exportsteun voor fossiele brandstoffen. Volgens dit advies moet de uitstoot van fossiele brandstoffen en daaraan gerelateerde infrastructuur dringend worden verminderd.

Nederland verstrekt jaarlijks exportkredietverzekeringen en –garanties ter waarde van 1,5 miljard euro aan Nederlandse bedrijven die actief zijn in de olie- en gassector in het buitenland. Deze ondersteuningbedraagt anderhalf keer het jaarlijkse bedrag dat het kabinet-Rutte uittrekt voor klimaatinitiatieven wereldwijd. De beoogde effecten van het Nederlandse internationale klimaatbeleid worden door deze fossiele exportsteun meer dan teniet gedaan. Dat is de conclusie van een nieuw rapport van Both ENDS, dat vandaag is gepubliceerd.

Both ENDS werkt wereldwijd met partners eraan de stem van gemeenschappen te laten klinken, die elke dag de gevolgen van onduurzaam financieel beleid voelen: klimaatverandering, milieuvervuiling, gedwongen verhuizingen. Al twee decennia vragen we daarbij aandacht voor een relatief onbekend financieel instituut: de exportkredietverzekeraars.

In 2017 voerden we onze inspanningen op om de Nederlandse overheidssteun voor fossiele brandstoffen te stoppen. Het uitfaseren van fossiele brandstoffen is essentieel om de doelen uit het klimaatakkoord van Parijs te halen. Maar er is nog een reden voor ons: projecten gerelateerd aan de fossiele sector hebben vaak rampzalige effecten op de armsten in het Zuiden.

Vandaag werd bekend dat Nederland alsnog aansluit bij een kopgroep van landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada en Italië, die in Glasgow op de klimaattop op 4 november verklaarden te zullen stoppen met internationale steun voor fossiele energieprojecten.

Both ENDS heeft hier samen met organisaties in binnen- en buitenland jarenlang op gehamerd, en we zijn dan ook heel erg blij met deze stap. Uiteraard zullen wij de ontwikkelingen blijven volgen.

Deze week spreekt de Vaste Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat met minister Wiebes over de begroting van zijn ministerie. Dit is dus hét moment waarop de regering kan laten zien dat het er alles aan wil doen om haar eigen klimaatdoelstellingen te behalen. Eén van de belangrijkste stappen in die richting is het afbouwen van financiële steun voor de fossiele industrie.

Exportondersteuning – en vooral die aan fossiele projecten – staat recentelijk flink in de belangstelling. En dat is maar goed ook, want alleen al in Nederland hebben we het over fossiele exportsteun ter waarde van 1,5 miljard euro per jaar. Tijdens de klimaattop in Glasgow lanceerde het Verenigd Koninkrijk een verklaring waarin zij beloven voor het einde van 2022 te stoppen met het verlenen van exportsteun aan fossiele projecten. Na enige aarzeling sloot ook Nederland zich aan bij de verklaring – die inmiddels al door bijna veertig landen en financiële instellingen is getekend.

Op woensdag 14 april lanceerden zeven landen, waaronder Nederland, een initiatief genaamd Export Finance for Future (E3F), waarin ze een aantal ambities vastleggen met betrekking tot het afbouwen van exportondersteuning voor de fossiele sector. Vele NGOs wereldwijd, waaronder in Nederland onder andere Both ENDS, hebben de laatste jaren opgeroepen tot het opzetten van een dergelijk initiatief en we zijn dan ook blij met deze stap. Om resultaten te behalen en bij te dragen aan de klimaatdoelen van Parijs, zullen de landen zich echter moeten committeren aan veel ambitieuzere doelen dan die welke nu zijn opgesteld. Bezorgde maatschappelijke organisaties, inclusief Both ENDS, stelden daarom een verklaring op met de volgens hen zwakke punten van het door E3F voorgestelde beleid, aangevuld met aanbevelingen voor verbeteringen.

Bijna veertig maatschappelijke organisaties en netwerken uit de hele wereld, waaronder Both ENDS, stuurden vandaag een brief aan minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en staatssecretaris Vijlbrief van Financiën. Ze vragen de bewindslieden ervoor te zorgen dat de verruiming van de exportkredietverzekering vanwege de coronacrisis, bijdraagt aan groen herstel.

Rijke landen, waaronder Nederland, verleenden sinds het ondertekenen van het klimaatakkoord van Parijs bijna 50 keer zoveel exportsteun aan projecten gerelateerd aan fossiele brandstoffen als aan projecten voor schone energie in vier Afrikaanse landen. Dat blijkt uit een onderzoek van vijf milieuorganisaties uit Ghana, Nigeria, Togo en Oeganda in samenwerking met Milieudefensie en Both ENDS. De rijke landen verzekerden via hun exportkredietverzekeraars energieprojecten met een totale waarde van 11 miljard US dollar. De helft van deze exportsteun is gerelateerd aan fossiele brandstoffen. Slechts 1% ging naar duurzame hernieuwbare energie.

Vandaag, een paar dagen voor de internationale Klimaattop in Egypte, heeft het kabinet nieuw beleid gepubliceerd dat invulling moet geven aan een internationale afspraak om te stoppen met internationale publieke financiering voor fossiele energie projecten. Both ENDS, Milieudefensie en Oil Change International stellen dat Rutte zijn belofte niet nakomt om per eind dit jaar te stoppen met fossiele exportsteun, maar in plaats daarvan nog een jaar de deur open laat staan voor nieuwe fossiele projecten. Volgens de milieuorganisaties dreigen de omvangrijke uitzonderingen de klimaatdoelen op het spel te zetten.

Klimaatactie is keihard nodig om de opwarming van de aarde te beperken. De gevolgen van klimaatverandering zijn nu al te merken. Overstromingen in Pakistan en dicht bij huis kosten levens en zorgen voor veel emotionele en economische schade, terwijl lokale klimaatoplossingen nog steeds grotendeels genegeerd worden. Daarom zal Both ENDS aanwezig zijn tijdens de klimaattop COP27 in Sharm El Sheikh, Egypte.

Op 25 maart jl, een dag na bloedige aanslagen in Noord-Mozambique, besloot de Nederlandse staat tot een exportkredietverzekering ter waarde van 900 miljoen euro voor de activiteiten van baggeraar Van Oord in het land. Het bedrijf voert baggerwerkzaamheden uit in een zeer omstreden gasproject dat volgens Mozambikaanse belangengroepen een belangrijke rol speelt in het escalerende geweld in de regio. Maatschappelijke organisaties Both ENDS, Milieudefensie en Oil Change International en de Mozambikaanse organisaties waarmee zij samenwerken, zijn geschokt over de gang van zaken en roepen de Nederlandse overheid en de Nederlandse exportkredietverzekeraar Atradius DSB ter verantwoording.

Om de 10 jaar worden het mandaat en de activiteiten van het Canadese EDC (Export Development Canada) geëvalueerd. De laatste beoordeling van de exportkredietverzekeraar vond plaats in 2008, dus de nieuwe ronde staat op stapel. Samen met een aantal andere CSO's opererend vanuit diverse landen heeft Both ENDS formele input aangeleverd voor de wettelijke toetsing. Vooral het voornemen van de Canadese regering om leiderschap te tonen op het gebied van klimaatverandering met voorrang voor klimaatmaatregelen en schone economische groei heeft ons geïnspireerd tot deze stap.