Soja: handel in ontbossing

De EU is ’s werelds grootste ‘importeur van ontbossing’. Dit, als gevolg van de enorme volumes niet-duurzaam geproduceerde soja, hout, palm olie en andere grondstoffen die EU-lidstaten importeren. Het Europees Parlement en de Europese Raad hebben, na vele jaren vertraging, in december 2023 een wet aangenomen om dit probleem te adresseren: De EU Deforestation Regulation (EUDR)

Onlangs besteedden diverse media aandacht aan het feit dat Nederland een grote rol speelt in de wereldwijde ontbossing, oa door onze import van soja en palmolie. Een alarmerend bericht, op basis van een gedegen onderzoek van het WWF. Paul Wolvekamp en Tamara Mohr schreven naar aanleiding hiervan een optimistisch opiniestuk, met suggesties hoe Nederland haar rol als grote importeur juist ten goede kan inzetten om het tij te keren en de bossen wereldwijd te beschermen tegen verdere vernietiging voor onze import.

De Pantanal, het grootste zoetwater-wetland ter wereld, heeft dit jaar te lijden onder uitzonderlijke en desastreuze bosbranden, veelal veroorzaakt door menselijk toedoen. In de laatste paar maanden alleen al is een stuk zo groot als Noord-Ierland afgebrand. Partnerorganisaties van Both ENDS in de regio vragen nu aandacht voor deze ecologische en sociale ramp.

Op woensdag 14 november plaatste de Volkskrant een gezamenlijk opiniestuk van Both ENDS, Hivos, Greenpeace Nederland en Witness over de ontbossing in het Amazonegebied die nog altijd in rap tempo doorgaat, met desastreuse gevolgen voor de inheemse bewoners van het gebied, de biodiversiteit en het klimaat. Nederland is een van de grootste afnemers van Braziliaanse  landbouwproducten zoals soja en rundvlees en zou ervoor moeten zorgen dat ontbossing, landroof en mensenrechtenschendingen in die productieketens  niet voorkomen. Helaas is dat nu nog niet de realiteit.

Na 15 jaar hebben leden van de Nederlandse Sojacoalitie besloten de coalitie op te heffen. In totaal 16 maatschappelijke organisaties werkten in de loop der jaren in de Sojacoalitie samen om de negatieve gevolgen van productie, transport, verwerking en consumptie van soja op de agenda te zetten en samen met de relevante spelers naar oplossingen te zoeken.

De doelstelling van Nederland voor de inkoop van verantwoorde soja is niet gehaald: slecht 34% van de beoogde 100% voldeed in 2015 aan de duurzaamheidsstandaard RTRS (Round Table on Responsible Soy) of gelijkwaardige standaarden. Dit is vooral te wijten aan het achterblijven van de varkens- en pluimveesector: hier was het gebruik van verantwoorde soja minder dan 10%.

De Pantanal, in het hart van Zuid-Amerika op de grens van Brazilie, Bolivia en Paraguay, is het grootste zoetwater-moerasgebied ter wereld. Het heeft een enorme biodiversiteit en de mensen die er wonen leven vooral van visserij en toerisme. Dit gigantische natuurgebied is van onschatbare waarde voor de waterhuishouding van een groot deel van het continent, tot aan de La Plata in Argentinië, zo'n 1500 kilometer verderop. Het gebied wordt van alle kanten bedreigd en daarom ondersteunt Both ENDS al sinds 1994 actief lokale organisaties die zich inzetten voor de bescherming van de Pantanal.

Woensdag 5 november jl. stuurden staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu en staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken een brief naar de Tweede Kamer. Daarin geven ze een reactie op het ‘Advies Verduurzaming Voedselsector’ dat in opdracht van het Kabinet is opgesteld door de Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa – kortweg de Commissie Corbey. Paul Wolvekamp van Both ENDS maakt deel uit van deze Commissie en geeft zijn reactie op de brief.

Nederland haalt doel verantwoorde soja niet

De Nederlandse Sojacoalitie (bestaand uit acht ontwikkelings- en milieuorganisaties)* constateert dat in 2013 slechts een kwart van de 2,4 miljoen ton soja die Nederland gebruikt,  verantwoord is geproduceerd. Voor driekwart van de soja wordt op geen enkele manier verantwoording afgelegd over de sociale of ecologische gevolgen. Nederland heeft als doel 100% verantwoord sojagebruik in 2015. Dat is nu bijna onhaalbaar geworden.

In heel veel producten en voeding is op de een of andere manier palmolie en soja verwerkt. Om aan de groeiende vraag te voldoen, worden deze gewassen op steeds grotere schaal geteeld, maar dat veroorzaakt veel problemen. In Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika zijn ontbossing, milieuvervuiling en 'landjepik' aan de orde van de dag. Dat moet stoppen, maar wat zijn de meest duurzame, eerlijke en bovenal uitvoerbare manieren om dat te doen? En hoe zorg je dat alle partijen meewerken? Op 30 oktober organiseert de Ecosystem Alliance, waarin Both ENDS,  IUCN NL en Wetlands International samenwerken, een conferentie over dit vraagstuk.

Kort geleden organiseerde Both ENDS samen met land- en tuinbouw coöperatie Agrifirm een veldbezoek voor leden van de Nederlandse Sojacoalitie aan twee boeren in Drenthe. Zij doen mee aan de eerste praktijktest om in Nederland soja te verbouwen. De één is een biologische pluimveehouder en de ander een conventionele melkveehouder. Beiden gebruiken soja in het veevoeder op het eigen bedrijf. Tamara Mohr van Both ENDS was erbij en vertelt over dit initiatief.

De impact van soja in Zuid-Amerika

PERSBERICHT

Van alle soja die in 2011 in Nederland werd verwerkt en/of geconsumeerd, was slechts 7% verantwoord geproduceerd. Dat blijkt uit onderzoek van Profundo, in opdracht van de Nederlandse Sojacoalitie. In het onderzoek wordt de Nederlandse soja-import, -handel, -verwerking en -consumptie in kaart gebracht. Nederlandse bedrijven hebben afspraken gemaakt om in 2015 alleen nog maar verantwoorde soja te gebruiken. Handelaren, bedrijven en supermarkten zullen hun inspanningen flink moeten verhogen om zich daaraan te houden.

Uit onderzoek in opdracht van 10 Nederlandse ontwikkelings- en milieuorganisaties blijkt dat er in 2008 slechts 4 % verantwoorde soja in Nederland werd verwerkt, geconsumeerd of verhandeld. De sojabarometer 2009, een initiatief van de Nederlandse sojacoalitie, geeft dat aan.