Inheemse gemeenschappen bedreigd door Barro Blanco-dam in Panama

Utrecht, 5 oktober 2022 – De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO is verantwoordelijk voor het verlies van levensonderhoud, de economische verliezen en de milieuschade die de bouw van de Barro Blanco-dam in Panama heeft veroorzaakt. Dit blijkt uit het eindverslag van het onafhankelijk klachtenmachisme van de bank. Inheemse gemeenschappen die de nadelen van de dam ondervinden, zijn blij dat hun klachten bevestigd zijn en herhalen hun vraag om excuses en een schadevergoeding.

2021 was op zijn zachtst gezegd een turbulent jaar voor FMO, de Nederlandse ontwikkelingsbank. De bank lag al jaren onder vuur vanwege investeringen die gelinkt zijn aan mensenrechtenschendingen en vermeende corruptie, maar het afgelopen jaar haalde de een na de andere nieuwe ontwikkeling in al lopende zaken de Nederlandse pers en media. Wij geven hieronder een overzicht van de gebeurtenissen, en roepen FMO op om vooral de beloofde beterschap in 2022 waar te maken.

In april 2021 kondigde de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO aan dat zij niet meer betrokken is bij het Barro Blanco project, een omstreden stuwdam in Panama. GENISA, het Panamese bedrijf dat de dam bouwde, betaalde de miljoenenlening – onverwacht – vervroegd af. De vraag is in hoeverre FMO, nu het zich uit het project heeft teruggetrokken, nog verantwoordelijkheid neemt om de schade en het leed dat is veroorzaakt met de financiering, op te lossen.

Het sluiten van de omstreden Barro Blanco-dam vorig jaar heeft niet alleen tot materiële, maar ook culturele schade geleid in de getroffen Ngäbe-Buglé gemeenschappen in Panama. FMO, een van de financiers, neemt tot nu toe geen verantwoordelijkheid voor de mensenrechtenschendingen bij dit project. Hoe moet het nu verder?

Drie dagen nadat de eerste huizen onder water kwamen te staan door de Barro Blanco dam, sloot de Panamese regering een akkoord over deze dam met vertegenwoordigers van de Ngäbe-Bugle bevolking. De getroffen gemeenschappen zijn echter nog altijd niet betrokken bij het proces. Both ENDS maakt zich grote zorgen over deze ontwikkelingen. De bouw van de Barro Blanco-dam, medegefinancierd door de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO, ontmoet grote weerstand van de mensen in het gebied waar de dam aangelegd wordt.

De sluizen in de Barro Blancodam in de Tabasará-rivier in Panama, die mede door de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO wordt gefinancierd, zijn sinds vorige week dinsdag 24 mei gesloten. Dat gaat volstrekt in tegen de afspraak tussen de Panamese regering en het leiderschap van de inheemse bevolking. Vorig jaar augustus spraken zij af dat het reservoir van de dam niet gevuld zou worden voordat er een nieuwe overeenkomst bereikt zou zijn tussen alle belanghebbenden. Volgens de Panamese overheid en het bedrijf Genisa dat het prioject uitvoert, gaat het nu nog alleen maar om een test. Maar de test betekent dat de stand van het water 26 meter hoger komt dan in de toekomst de bedoeling is.

De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO  heeft voordat ze een lening van 25 miljoen dollar verstrekte voor de bouw van de Barro Blanco dam in Panama, niet genoeg rekening gehouden met de rechten van de lokale bevolking en de effecten op het milieu. Daarmee heeft de bank gehandeld in strijd met haar eigen richtlijnen. Dat blijkt uit het langverwachte rapport van het onafhankelijke klachtenmechanisme van FMO en de Duitse ontwikkelingsbank DEG l dat afgelopen vrijdag verscheen. Dit rapport werd gepubliceerd naar aanleiding van een klacht die in mei 2014 was ingediend door de M-10, die de getroffen inheemse Ngöbe gemeenschap vertegenwoordigt. Both ENDS steunt de M-10 al jaren in hun

De Nederlandse ontwikkelingsbank FMO heeft druk uitgeoefend op de Panamese regering om de bouw van de Barro Blanco-dam vooral door te laten gaan, meldt de Volkskrant vandaag. De werkzaamheden rond de bouw van de omstreden dam waren in februari dit jaar tot nader order stopgezet. De Panamese milieu-autoriteit had geconstateerd dat het bouwbedrijf dat de werkzaamheden uitvoert - het Panamese Genisa – milieuregels had overtreden en geen goede afspraken had gemaakt met de inheemse bevolking. De FMO is één van de investeerders in het project.

Ondanks het feit dat de Panamese regering in februari jongstleden besloot de bouw van de Barro Blanco dam tijdelijk stil te leggen, zal deze nu alsnog worden afgebouwd. Dat werd afgelopen maandag 4 mei door de regering bekend gemaakt. Het contract met de oorspronkelijke projectontwikkelaar, Genisa, zal hoogstwaarschijnlijk worden beëindigd en er zal worden gezocht naar andere projectontwikkelaars. Volgens vertegenwoordigers van de inheemse Ngöbe Buglé gemeenschap zal dit niets helpen: de dam zal hoe dan ook schade aanrichten in hun leefgebied. Ze verlieten dan ook uit protest de Ronde Tafel dialoog met de Panamese regering, die in februari is gestart om een oplossing te zoeken rondom de controversiële dam.

Na jaren van inheems protest is de bouw van de Barro Blanco dam voorlopig stilgelegd. Gisteren werd dat bekendgemaakt door ANAM, de Panamese milieuautoriteit. De inheemse Ngöbe gemeenschap, die vertegenwoordigd wordt door de organisatie ‘Moviemiento 10 de Abril’ (M-10), heeft lang aangedrongen op het stoppen van de bouw van de dam. Deze zal namelijk hun huizen, scholen en religieuze en archeologisch waardevolle plekken onder water zetten en de Tabasará-rivier veranderen in een stilstaand meer. De bouwstop komt net op tijd, want de dam was al bijna afgerond.

Het expertpanel van het onafhankelijke klachtenmechanisme van de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO gaat voor het eerst in zijn geschiedenis een klacht in behandeling nemen. De klacht werd op 5 mei ingediend door omwonenden van de in aanbouw zijnde Barro Blanco dam in Panama. Deze mensen behoren tot de inheemse Ngäbe-Buglé stam en vinden dat FMO zich niet heeft gehouden aan haar eigen sociale en milieu- standaarden bij de lening van 25 miljoen dollar voor de bouw van de dam. Anouk Franck van  Both ENDS volgt de situatie op de voet.

Omwonenden van de in aanbouw zijnde Barro Blanco dam in Panama, die tot de inheemse  bevolkingsgroep Ngäbe-Buglé behoren, hebben een klacht ingediend tegen de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO. De bank heeft 25 miljoen dollar geïnvesteerd in de dam in de rivier de Tabasará. De Ngäbe-Buglé verwijten de FMO onvoldoende rekening te hebben gehouden met haar eigen milieu- en sociale standaarden. Daarmee worden ook internationale afspraken met betrekking tot inheemse volken geschonden. Voor Both ENDS volgt Anouk Franck de FMO.

De Nederlandse minister voor Handel en Hulp betreurt het dat een deel van de Ngäbe-Buglé stam ontevreden is met het verder bouwen van de Barro Blanco dam in de Tabasara rivier in Panama. Ploumen antwoordde dit op kamervragen van Jasper van Dijk (SP).

Nederland is bij de bouw van die omstreden dam betrokken door de lening die de ontwikkelingsbank FMO heeft verstrekt. Ploumen wil er bij de FMO niet op aandringen dat de bank zijn lening terugtrekt, ook al is er sprake van een schending van een basaal mensenrecht; van ‘free, prior and informed consent’ bij een deel van de Ngäbe is geen sprake. Voor Both ENDS kijkt Anouk Franck naar de gevolgen van de leningen van de FMO.

Gisteren diende Jasper van Dijk, Kamerlid van de SP, schriftelijke Kamervragen in bij minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking over de aanleg van de Barro Blanco dam in Panama. De bouw van deze omstreden dam gaat gewoon door, ondanks heftige protesten in Panama vanwege schending van mensenrechten en milieuschade. Maar wat heeft Nederland daarmee te maken? Eind 2012 diende de SP ook al Kamervragen in over dit onderwerp. Anouk Franck van Both ENDS legt uit waarom.

De bouw van de Barro Blanco dam in Panama gaat de laatste fase in. Bouwer Genisa denkt de dam in mei van dit jaar in gebruik te gaan nemen. De bewoners in de omgeving van de dam, de Ngäbe-indianen (een stam van zo’n tweehonderdduizend mensen) denken daar heel anders over. Ze hebben zich verschanst op de terreinen die nog bewerkt moeten worden om de dam af te maken. Ze zijn erg bang voor de veiligheidstroepen die bij een vorige confrontatie zwaar geweld hebben toegepast..

We waren heel blij met het bezoek aan Panama van Speciale Rapporteur van de VN voor de rechten van inheemse bevolkingsgroepen James Anaya. Hij sprak met de Ngäbe Buglé indianen en heeft onder andere de Barro Blanco dam onder de loep genomen.

 En gaat James Anaya de Panamese regering vragen om de bouw van de desastreuze dam voorlopig maar stil te leggen? Both ENDS vraagt dat samen met 12 maatschappelijke organisaties, waaronder 4 Panamese, aan de Speciale Rapporteur van de VN voor de rechten van inheemse bevolkingsgroepen. Hard nodig want de Barro Blanco-dam, die is gepland in de Tabasará rivier, heeft harde gevolgen voor een deel van de Ngäbe -indianen.