Pleiten voor goed beleid van ontwikkelingsbanken

Multilaterale en nationale ontwikkelingsbanken spelen een belangrijke rol in veel ontwikkelingsprojecten. Both ENDS volgt het beleid van deze ontwikkelingsbanken en de projecten die ze financieren op de voet, omdat zij hiervoor voor een groot deel publiek geld van de overheid inzetten dat expliciet tot doel heeft om ontwikkeling te stimuleren. Bovendien investeren ze vaak in de minst ontwikkelde en fragiele landen waar private investeerders zich niet aan wagen. Zo kunnen ontwikkelingsbanken potentieel een positieve impact hebben in deze landen. Door falend beleid of slechte naleving van hun eigen regels pakken hun projecten echter in de praktijk vaak slecht uit voor de lokale bevolking, die echter juist geholpen zou moeten zijn met deze ontwikkelingsprojecten.

Both ENDS en de ontwikkelingsbanken

Both ENDS richt zich vooral op de banken die de meeste impact hebben in de minst ontwikkelde landen en waarin ook Nederland een financieel belang en een stem heeft:

• FMO (Financieringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden): de Nederlandse ontwikkelingsbank is voor 51% in handen van de Nederlandse staat en is een van de grootste bilaterale ontwikkelingsbanken ter wereld.
• De Wereldbank: de eerste multilaterale ontwikkelingsbank met grote lokale impact en trendsetter op het gebied van duurzaamheidsbeleid. Via de Nederlandse kiesgroep heeft Nederland zeggenschap binnen de Bank.
• De Asian Infrastructure and Investment Bank (AIIB): een nieuwe multilaterale ontwikkelingsbank, opgericht in 2016 als tegenwicht van de Wereldbank. Naast China zijn Rusland en India de grootste aandeelhouders. Ook Nederland heeft net als andere Europese landen een aandeel in de AIIB. Deze nieuwe bank biedt kansen op het gebied van duurzaamheid, maar brengt door het overwicht van China ook veel risico's met zich mee.
• De Asian Development Bank (ADB): verstrekt vooral leningen aan overheden van ontwikkelingslanden. Nederland is een van de 67 leden.
• De Europese EIB (European Investment Bank) en de EBRD (European Bank for Reconstruction and Development): beiden Europese ontwikkelingsbanken waarbij Nederland een van de aandeelhouders is.
• Andere regionale ontwikkelingsbanken, zoals de AfDB (Afrika) en de IDB (Latijns-Amerika): omdat de invloed van Nederland bij deze banken gering is, richten we ons vooral op het versterken van regionale netwerken en lokale partnerorganisaties die zich inzetten voor beter sociaal en milieubeleid van deze banken.

Sociale en milieustandaarden van banken

Ontwikkelingsbanken hebben een voorbeeldfunctie als het gaat om het opstellen en toepassen van sterke sociale, milieu- en mensenrechtenstandaarden. Ook onderling kijken ze naar elkaar en volgen ze elkaars ontwikkelingen op duurzaamheid en mensenrechten op de voet. Zo volgt een groot aantal banken de IFC Performance Standards, ontwikkeld door de private-sectortak van de Wereldbank Groep, de IFC.

De banken trekken echter steeds meer privaat kapitaal aan om grootschalige investeringen mogelijk te maken in de landen en sectoren waarin ze investeren. Dit zorg voor steeds meer publiek-private samenwerking. Ook moeten ontwikkelingsbanken steeds meer concurreren met andere geldstromen zoals die uit China. Dit leidt tot toenemende druk om de huidige standaarden naar beneden bij te stellen, om zo hun investeringen sneller en makkelijker te kunnen doorvoeren. Daarnaast worden de standaarden die de banken hebben in de praktijk lang niet altijd nageleefd. Daarom proberen we, samen met organisaties in de hele wereld, publieke financiële instellingen ertoe te bewegen hun regels te verscherpen en daadwerkelijk toe te passen.

Naast sterke standaarden zijn transparantie en onafhankelijke klachtenmechanismen van belang om misstanden aan te kaarten en structurele verbetering af te dwingen.

Internationale netwerken op het gebied van ontwikkelingsbanken

Het bepleiten van hervormingen op het vlak van ontwikkelingsfinanciering doen we niet alleen, maar zoveel mogelijk in samenwerking met allerlei andere organisaties. Both ENDS is daarom actief in veel netwerken van maatschappelijke organisaties, zoals het Euro-IFI netwerk van Europese NGO's dat het beleid van de Wereldbank Groep in de gaten houdt, en het NGO-Forum on the ADB, een netwerk dat hetzelfde doet met de Aziatische banken ADB en AIIB. Rondom de Europese banken werkt Both ENDS nauw samen met CEE-Bankwatch en Counterbalance.

Both ENDS is bovendien actief betrokken bij het opzetten en versterken van de 'CSO Coalition on the AfDB', een netwerk van organisaties dat kijkt naar de effecten van het investeringsbeleid van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank, en suggesties tot verbetering doet.

Daarnaast werkt Both ENDs samen met lokale organisaties die zich verzetten tegen door ontwikkelingsbanken gefinancierde projecten. Door onze lokale partners in contact te brengen met de banken en hen te ondersteunen bij het indienen van klachten, kunnen we tegelijk aan de banken laten zien dat hun regels moeten worden aangescherpt, of dat hun op papier zo mooi lijkende beleid niet altijd goed uitpakt in de praktijk.

Naar socialer en duurzamer beleid van ontwikkelingsbanken

Bij FMO heeft onze inzet inmiddels succes gehad. Naar aanleiding van de problemen rond de Barro Blanco-dam in Panama heeft de FMO inmiddels een klachtenmechanisme ingesteld. Na onze intensieve inzet voor structurele veranderingen na de moord op Berta Cáceres in het Hondurese Agua Zarca-project heeft FMO bovendien haar milieu-, mensenrechten- en genderbeleid aangescherpt. We blijven in de gaten houden of dit beleid wordt nageleefd.

Bij andere banken, zoals de ADB, hebben we al jaren kunnen voorkomen dat de standaarden worden herzien en dus waarschijnlijk verlaagd. Voortdurende druk van verschillende groepen uit het maatschappelijk middenveld zorgt bovendien mondjesmaat voor meer transparantie en inspraak bij de banken, zoals bijvoorbeeld blijkt uit het grootschalige consultatieproces over het sociale en duurzaamheidsbeleid (de Environmental and Social Safeguards) van de Wereldbank. Ook stellen nieuwe banken, zoals de AIIB, een klachtenmechanisme in en herziet de EIB haar mechanisme.

Lokaal leidt ons werk tot meer kennis en bewustwording bij maatschappelijke organisaties over de impact van ontwikkelingsbanken op hun leefgebied, en zorgen we er samen met onze partners voor dat lokale gemeenschappen en organisaties steeds meer gehoord worden door de beleidsmakers bij de banken.