Inclusief landbeheer

Landgerelateerde conflicten zijn op veel plekken een veelvoorkomend verschijnsel. De groeiende vraag van de wereldeconomie naar mineralen, natuurlijke hulpbronnen en primaire producten maakt dat de landbouw- en mijnbouwsector op zoek gaan naar nieuwe gebieden voor hun activiteiten. Als de gemeenschappen in deze gebieden geen zekere landrechten of landgebruiksrechten hebben, kan het tot een conflict komen. Het land dat zij gebruiken kan worden ingepikt door grote bedrijven, vaak met steun van de lokale of nationale autoriteiten. Landonzekerheid en onteigening zijn een grote bedreiging voor de bestaanszekerheid van mensen, voor hun recht op voedsel, water, gezondheid, sociale en culture integriteit en hun identiteit.

Zekerheid over land: pleiten op alle niveaus

Toegang tot en controle over land dat gebruikt wordt door lokale gemeenschappen is een fundamenteel onderdeel van inclusief landbeheer en duurzame methodes van landgebruik. Duurzaam landgebruik betekent vaak dat er geïnvesteerd moet worden voor de lange termijn, en onzekerheid over land(gebruiks)rechten weerhoudt gebruikers hier vaak van. Het verzekeren van de rechten van landgebruikers op lokaal, nationaal en internationaal niveau is daarom essentieel voor duurzaam landgebruik. Het speelt een rol in handel en investeringen, in het beheer van ecosystemen, bij het stoppen van landdegradatie en ontbossing en het beschermen van de biodiversiteit.

Op lokaal niveau hebben veel landgebruikers (vaak vrouwen) geen formele erkenning van hun land(gebruiks)rechten, ondanks dat zij het land al generaties lang gebruiken en beschermen. Both ENDS werkt samen met maatschappelijke organisaties aan de erkenning van hun land(gebruiks)rechten in beleidsprocessen. We maken van kaarten met de gemeenschappen (community mapping), plannen gezamenlijk het landgebruik, doen beleidsbeïnvloeding bij lokale en nationale overheden en zorgen dat gemeenschappen aan tafel zitten als op lokaal, nationaal en internationaal niveau besluiten worden genomen. Tegelijkertijd zetten wij de landrechten voor gemeenschappen en vrouwen op de internationale agenda, die vaak alleen maar gaat over methoden van landgebruik zonder rekening te houden met het belang van landrechten.

Both ENDS en haar partnerorganisaties hebben actief bijgedragen aan de ontwikkeling van de Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security (VGGT) door de VN-commissie voor Wereldvoedselzekerheid. Sinds deze VGGT door alle VN-lidstaten zijn aangenomen, pleiten we voor de implementatie van deze richtlijnen in nationaal en internationaal beleid, zoals het Strategisch Kader van de UNCCD en Nederlands landbeleid.

Identificeren en opschalen van duurzame praktijken

Gemeenschappen die afhankelijk zijn van hun natuurlijke omgeving voor hun levensonderhoud gebruiken natuurlijke hulpbronnen meestal op een duurzame manier, om ook het levensonderhoud van hun kinderen veilig te stellen. Ze hebben duurzame manieren van landgebruik ontwikkeld die passen bij de lokale situatie en behoeften. Door klimaatverandering moeten zij hun praktijk echter aanpassen aan nieuwe weersomstandigheden, droogtes en neerslagpatronen. Waar land(gebruiks)rechten onzeker zijn, als gevolg van conflicten met andere landgebruikers, hebben gemeenschappen de neiging om minder tijd en middelen uit te geven aan langetermijninvesteringen in hun land (bijvoorbeeld bomen planten, gezondheid van de bodem bevorderen, enz.).

Daarom zet Both ENDS zich samen met partnerorganisaties in om duurzame, klimaatbestendige methoden van landgebruik te identificeren, zoals agro-ecologie, niet-houten bosproducten, landrestauratie door boeren, etc. We promoten deze methoden, delen kennis met andere geïnteresseerde gemeenschappen en zoeken financiering voor implementatie. Tegelijkertijd spreken Both ENDS en partners met beleidsmakers op alle niveaus over deze duurzame alternatieven voor niet-duurzame praktijken en de noodzakelijke beleidsomgeving die nodig is.

Voorbeelden van inclusief en duurzaam landbeheer

Both ENDS en haar partners ondersteunen al lange tijd initiatieven voor inclusief en duurzaam landbeheer. Enkele voorbeelden:

• Participatieve planning van landgebruik (Participatory land use planning, PLUP):
In 2010 zijn we gestart met het proefproject Participatory Land Use Planning in West-Kalimantan. Onze ervaringen met PLUP hebben we vervolgens gedeeld met andere maatschappelijke organisaties, beleidsmakers, wetenschappers en in verschillende andere projecten.

• Farmer-Managed Natural Regeneration (FMNR):
Dit is een methode waarbij jonge boompjes die vanzelf opkomen in de droge Sahel worden verzorgd en beschermd tegen grazend vee. Behalve het delen van kennis over deze methode in gemeenschappen, ondersteunen we in dit project de samenwerking tussen boeren en herders en we pleiten voor verantwoordelijk landbeheer bij lokale en nationale overheden.

• Niet- houten bosproducten (Non-Timber Forest Products, NTFPs):
Het oogsten en verwerken van niet-houten bosproducten zoals noten, fruit, honing, kruiden of rotan is een belangrijke vorm van levensonderhoud voor veel bosgemeenschappen. We werken samen met deze gemeenschappen bij het duurzaam verzamelen van NTFPs, en zorgen er tegelijk voor dat lokale land(gebruiks)rechten en lokaal bosbeleid bijdragen aan gemeenschappelijk landgebruik en duurzaam bosbeheer.

Bouwen aan een beweging voor inclusieve landrechtvaardigheid

Both ENDS werkt aan landrechtvaardigheid samen met een groot en divers netwerk van maatschappelijke organisaties. Deze organisaties identificeren, promoten, verspreiden en implementeren inclusief landbeheer en duurzame landgebruiksmethoden. Ze werken met gemeenschappen en beïnvloeden hun lokale en nationale overheden. De expertise van Both ENDS is het bouwen van internationale netwerken van gelijkgestemde organisaties, het linken van lokale realiteiten aan internationale beleidsdiscussies, en verbindingen leggen tussen maatschappelijke organisaties en financiers. Samen hebben we de capaciteiten, kennis en vaardigheden om landrechtvaardigheid wereldwijd mogelijk te maken.