Waarom hulp wel werkt!
Hulpcritici roepen van alles, maar hun argumenten kunnen makkelijk worden weerlegd
Door Lieke Ruijmschoot
Enkele jaren geleden, toen ik net mijn eerste baan in internationale samenwerking begonnen was, werd dit bericht op verjaardagsfeestjes nog begroet met 'wat goed zeg, wat idealistisch van je'. Tegenwoordig voel ik me meer de nieuwe NS-conducteur, die er maar liever een beetje omheen draait wat ze nou precies doet, om de gebruikelijke reacties te vermijden: "oh, dus jij geeft onze belastingcentjes uit" of "schaam je je niet een beetje voor de exorbitante salarissen van jullie goede doelen directeuren?"
Het helpt niet dat criticasters, die het graag over de 'hulpindustrie' hebben, in de media vrij spel krijgen om onwaarheden te verspreiden over deze sector. Zo was er Frits Wester, die bij Pauw & Witteman aan tafel beweerde dat er aan het eind van elk jaar makkelijk 1,5 miljard Euro wordt rondgestrooid door donororganisaties, omdat het geld 'over' is. Zij geven dit dan aan het eerste het beste leuke projectje dat ze tegenkomen. Niemand aan tafel sprak Wester tegen, of vroeg wat de bron van zijn groteske bewering was. Bolkestein voegde er alleen nog aan toe dat het gemiddelde budget voor ontwikkelingssamenwerking in Europa slechts 0,35 procent van het BNP was; ook niet waar (dit is 0,45 procent). Zelfs Rob Wijnberg, hoofdredacteur van deze krant, schreef in zijn column #watjegeeftiswatjekrijgt dat ontwikkelingshulp vooral dictators, rebellen en goedbetaalde managers financiert, zonder te verantwoorden hoe hij daarbij kwam. De sector zit in het beklaagdenbankje, en volgens mij komt dit door een aantal hardnekkige misverstanden.
Om een eerlijk gesprek te voeren over wat ontwikkelingssamenwerking nu werkelijk probeert, bereikt en kost is het nodig om de onwaarheden die steeds herhaald worden te ontkrachten. Daarom hier mijn repliek op drie veel gehoorde misvattingen.
Misvatting #1: Ontwikkelingssamenwerking kost onze maatschappij veel te veel geld.
Het budget voor ontwikkelingssamenwerking was in 2010 nog 0,8 procent van ons Bruto Nationaal Product, namelijk 4,8 miljard. Na een eerdere bezuiniging is het budget vanaf 2012 vastgesteld op 0,7 procent van het BNP, en omdat het BNP gedaald is, ligt het absolute bedrag nog lager, namelijk op 4,3 miljard euro. Gemiddeld wordt dit echter op acht keer zoveel geschat, blijkt uit onderzoek van de NCDO. Wanneer de respondenten verteld werd hoe groot het budget voor ontwikkelingssamenwerking werkelijk is, daalde het aandeel dat hierop wilde bezuinigen van 63 procent naar 49 procent.
Misvatting # 2: Ontwikkelingssamenwerking, dat zijn vooral hulporganisaties met dure directeuren.
Het budget voor ontwikkelingssamenwerking wordt verdeeld over een aantal kanalen. Eénderde gaat via ambassades naar de 15 partnerlanden die staatssecretaris Ben Knapen (CDA) heeft aangewezen, veelal naar grote infrastructurele projecten van lokale overheden. Nog een kwart gaat naar internationale instellingen zoals de Wereldbank, IMF, VN en de EU. Het Nederlandse bedrijfsleven ontvangt 6 procent via directe subsidies. Indirect gaat daar ook nog 7 procent naartoe via de zogenaamde exportkredietverzekeringen, waarmee de Staat de risico's van exporten of investeringen van Nederlandse bedrijven aan ontwikkelingslanden herverzekert. Dan blijft er nog 23 procent (0,2 procent van het BNP) over voor de maatschappelijke organisaties.
Inderdaad zijn er in het verleden twee gevallen geweest waarbij directeuren van 'goede doelen' meer dan de Balkenendenorm verdienden. Eén daarvan was de nationale Hartstichting en betrof dus geen internationale ontwikkelingsorganisatie. Bij de ander, SNV, is de directeur opgestapt na druk vanuit de sector zelf. De salarissen van personeel van ngo's in de ontwikkelingssamenwerking staan onder streng toezicht, ook van binnenuit. Bovendien zijn dit nog altijd peanuts als je het vergelijkt met de salarissen en bonussen van bankdirecteuren... tegenwoordig ook met belastinggeld gefinancierd.
Misvatting #3: Ontwikkelingssamenwerking belooft de armoede de wereld uit te helpen door het bouwen van schooltjes en uitdelen van malariaprikken.
Hier wreekt zich de beeldvorming die sommige ontwikkelingsorganisaties zelf stelselmatig hebben gevoed, via posters met zielige kindjes en de rechtlijnige redenatie: met uw vijftig cent krijgt een kind een prik en zo komen we er wel. Terwijl we ook in Nederland zelf elke dag weer zien dat ontwikkeling geen simpel pad is - en wij spreken nog dezelfde taal, hebben hoogwaardige infrastructuur, en nauwelijks last van natuurrampen, op een enkele horrorwinter na. In het verleden zijn er inderdaad gevallen geweest waarbij ontwikkelingsgeld in handen kwam van dictators en rebellen. Gelukkig wordt ontwikkelingswerk al jaren grondig geëvalueerd. Er hebben dan ook al veel hervormingen plaatsgevonden om te zorgen dat die zaken waarbij buitenstaanders echt een verschil maken (zoals homo-emancipatie, waar bijvoorbeeld Hivos veel lokale organisaties bij steunt) en zaken met een grote impact (zoals zorgen dat ontwikkelingslanden een eerlijkere positie krijgen in handelsverdragen met de EU, waar bijvoorbeeld Both ENDS aan werkt) voorrang krijgen.
Zeker in tijden van bezuinigingen, is het belangrijk dat iedereen het over hetzelfde heeft. De ontwikkelingssector kan het beeld dat er een grote bak geld in een bodemloze put verdwijnt, met voldoende argumenten ontkrachten. Pas dan is er ruimte in de discussie om de waarde van internationale solidariteit en het streven naar rechtvaardigheid met de werkelijke kosten af te wegen.
Lieke Ruijmschoot is sinds vijf jaar werkzaam in de ontwikkelingssamenwerking. Zij werkt nu als coördinator van de Fair, Green & Global alliantie, een samenwerkingsverband van Both ENDS, Milieudefensie, het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZa), de Schone Kleren Campagne, SOMO en TransNational Institute (TNI). Zij schreef dit stuk op persoonlijke titel.
Lees meer over dit onderwerp
-
Video / 23 December 2024
Dare to Trust: LILAK supports women to start sustainable agriculture
Indigenous women in Didipio, Philippines, grew close to each other when confronting the mining corporation OceanaGold. Now they continue their struggle collectively in the women's group "Bileg Daggiti Babbai". With the help of LILAK they started a sustainable farming project, which helps them make a living to support their day to day needs and afford their children's education.
The project was made possible in Both ENDS's Dare to Trust project, supported by the Dutch Postcode Lottery.
-
Publicatie / 23 December 2024
-
Voor de pers / 12 December 2024
Database noemt bedrijven die zijn uitgesloten door wereldwijde investeerders en banken
Den Haag/San Francisco, 12 dec. 2024 - Vandaag verschijnt de bijgewerkte versie van de Financial Exclusions Tracker: financialexclusionstracker.org. De website houdt bij welke bedrijven worden uitgesloten door institutionele beleggers, pensioenfondsen en banken vanwege problemen met mensenrechten, volksgezondheid en duurzaamheid. De meest voorkomende redenen voor uitsluiting zijn banden met fossiele brandstoffen, wapens of tabak.
-
Nieuws / 2 December 2024
-
Nieuws / 25 November 2024
Empowerment van het maatschappelijk middenveld: Vormgeven aan investeringsbeleid voor klimaat en duurzame ontwikkeling in Afrika
Van 26-29 november 2024 organiseren Both ENDS en partners het ‘Civil Society Forum on Investment Policies, Climate and Sustainable Development Goals’ plaats in Entebbe, Uganda. Onze collega’s Iván en Fernando vertellen over het belang van dit evenement. “Met dit evenement hopen we een diepgaand perspectief te bieden op de effecten van het huidige investeringsbeleid op klimaat- en milieukwesties, met een sterke focus op het Afrikaanse continent.”
-
Blog / 19 November 2024
Bouwen op basis van wederzijdse verantwoording en vertrouwen
‘Ik vind het waanzin om als maar te willen weten en meten! We zouden ons in plaats daarvan moeten richten op het bouwen van vertrouwen, een beter begrip van onze verschillende powers en hoe we deze kunnen benutten om gemeenschappelijke doelen te bereiken.’ Aldus Nalini Mahesh in deze opiniebijdrage aan de vooravond van het event ‘Measuring what Matters -Decolonizing Monitoring and Evaluation.’
-
Evenement / 15 November 2024, 12:50 - 16:45
#BothENDSatCOP29 Side Events
Both ENDS’ deelname aan de COP29 omvat onder andere drie belangrijke side events over de onderwerpen genderrechtvaardige klimaatfinanciering, lokaal gedreven adaptatie, en de multilaterale aanpak van een rechtvaardige energietransitie en industrialisatie in het mondiale zuiden.
-
Voor de pers / 12 November 2024
Plannen van minister Klever vegen Nederland van de wereldkaart
Den Haag, 12 november - ‘Zorg dat Nederland niet van de kaart verdwijnt’, met die boodschap voerden met Partos zo’n 100 organisaties vandaag actie in Den Haag tegen de geplande bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Drie internationale partners van Nederland uit Jemen, Nepal en Oeganda riepen de Tweede Kamer op om deze week in de begrotingsbehandeling van het ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp, tegen de plannen van minister Klever te stemmen.
-
Voor de pers / 12 November 2024
Uitspraak klimaatzaak Shell: “Shell heeft een verplichting om mensenrechten te beschermen.”
Den Haag, 12 november 2024 - De rechter heeft uitspraak gedaan in het hoger beroep dat Shell aantekende in de Klimaatzaak die Milieudefensie in 2021 heeft gewonnen van Shell. Het Hooggerechtshof oordeelt dat de olie- en gasgigant wel een verantwoordelijkheid heeft in het verminderen van zijn uitstoot, maar legt geen reductieverplichting op.
-
Voor de pers / 11 November 2024
Reactie Both ENDS op kamerbrief over toekomstige samenwerking met maatschappelijke organisaties
DEN HAAG, 11 november 2024 - Vandaag publiceerde de Nederlandse regering haar beleid voor de toekomstige samenwerking met ontwikkelingsorganisaties, zowel in Nederland als daarbuiten. PVV-minister Reinette Klever zet de bijl in deze financiering: zij heeft besloten om het budget voor steun aan het internationale maatschappelijk middenveld met meer dan tweederde in te krimpen: van grofweg 1,4 miljard naar 0,4 miljard euro in de periode 2026 tot 2030. Dit heeft grote gevolgen voor kritische geluiden in binnen- en buitenland, in een tijd dat de speelruimte van maatschappelijke organisaties wereldwijd toch al steeds kleiner wordt. Karin van Boxtel, directeur van milieu- en mensenrechten organisatie Both ENDS: “Dit is een ongekende stap in precies de verkeerde richting. Maatschappelijke organisaties zijn essentieel voor duurzame en sociale verandering wereldwijd. Internationale bewegingen vervullen meerdere, onmisbare rollen: als waakhond van de rechtsstaat, als aanjager van verandering, en als tegenkracht tegen autoritaire tendensen. Het afzwakken van de steun hieraan, is een veelzeggend signaal.”
-
Nieuws / 11 November 2024
Kenia beëindigt bilateraal investeringsverdrag met Nederland
De regering van Kenia heeft het bilaterale investeringsverdrag (bilateral investment treaty - BIT) met Nederland officieel opgezegd, een belangrijke overwinning voor economische rechtvaardigheid en milieubescherming. De beslissing van Kenia past in een groeiende wereldwijde trend om verouderde verdragen, die vaak bedrijfsbelangen voorrang geven boven algemeen welzijn, te herzien. De Nederlandse minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkeling heeft onlangs bevestigd dat Kenia het verdrag in december 2023 eenzijdig heeft opgezegd, waardoor het vanaf 11 juni 2024 niet meer van kracht is. Kenia voegt zich hiermee bij Zuid-Afrika, Tanzania en Burkina Faso, als vierde Afrikaanse land dat zijn BIT met Nederland opzegt.
-
Nieuws / 9 November 2024
Waarom is de Nederlandse klimaatzaak tegen Shell belangrijk voor onze partners in het Mondiale Zuiden?
Op 12 november doet het Gerechtshof in Den Haag opnieuw uitspraak in de klimaatzaak tegen Shell, waarin Both ENDS medeaanklager is. Vooruitlopend op deze uitspraak vroegen we onze partners waarom deze Nederlandse rechtszaak belangrijk is voor het Mondiale Zuiden.
-
Nieuws / 1 November 2024
Both ENDS bij COP29: pleiten voor genderrechtvaardige klimaatfinanciering
Op 11 november gaat de 29e VN Klimaatconferentie van start in Baku, Azerbeidzjan. Net als voorgaande jaren zal Both ENDS daar aanwezig zijn om te pleiten voor lokale toegang tot klimaatfinanciering, en om onze partnerorganisaties te ondersteunen in hun beleidsbeïnvloeding. Hoe doen we dat, en wat zijn onze verwachtingen (en zorgen) over deze29e editie van de UNFCCC COP? We vroegen het Marius Troost, die samen met Daan Robben deelneemt aan COP29.
-
Publicatie / 29 October 2024
-
Publicatie / 21 October 2024
-
Nieuws / 21 October 2024
Teleurstelling over het niet indienen van de Nationale Biodiversiteitsstrategie en Actieplan
We zijn diep teleurgesteld en gefrustreerd dat de Nederlandse regering haar Nationale Biodiversiteitsstrategie en Actieplan (NBSAP) niet heeft ingediend voor de CBD COP16 in Cali. Deze minachting voor internationale afspraken ondermijnt de gezamenlijke wereldwijde inspanning om de urgente biodiversiteitscrisis aan te pakken.
-
Nieuws / 8 October 2024
Het Mandalika race circuit, en ‘races to the bottom’.
Afgelopen weekend waren er op de Nederlandse televisie in het programma Studio Sport fragmenten te zien van motorraces, die gehouden werden op het Mandalika circuit van Lombok in Indonesië.
-
Blog / 30 September 2024
Van EACOP en verhalen van een verdediger in ontwikkeling
Dit artikel is beschikbaar in het Engels.
-
Publicatie / 24 September 2024
-
Nieuws / 24 September 2024
Grote bosbranden teisteren Zuid-Amerika
“De branden hebben proporties aangenomen die we nog nooit eerder hebben meegemaakt.”
Grote delen van Zuid-Amerika zijn momenteel in rook gehuld. Van Buenos Aires tot São Paulo en Asunción hebben mensen moeite om adem te halen door de ongekende bosbranden die woeden op het continent, aangewakkerd door extreme droogte, de uitbreiding van de landbouw en de stijgende temperaturen als gevolg van de klimaatverandering.